سنجش میزان و عوامل مؤثر بر شادی دانشجویان پردیس قم دانشگاه تهران
/ *دانشیار - گروه مدیریت آموزشی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران / fazlollahigh@qom-iau.ac.irArticle data in English (انگلیسی)
طرح مسئله
نشاط و شادماني، به عنوان يكي از مهم‌ترين نيازهاي رواني بشر، به دليل تأثيرات عمده‌اي كه بر شكل‌گيري شخصيت آدمي مجموعه زندگي انسان دارد، همواره ذهن انسان را
به خود مشغول كرده است. با مطرح‌شدن روزافزون اهميت شادي در امر سلامتي روان وخوشبختي و همچنين تأثير آن در تقويت قواي رواني انسان، براي مقابله با پيچيدگي‌ها و مشكلات دنياي امروز، توجه و نظر محققان، انديشمندان وحتي عوام مردم نسبت به
آن تغيير نموده است. تحقيقات نشان ميدهد كه شادي، صرف نظر از چگونگي به دست آوردن آن، مي‌تواند سلامتي جسماني را بهبود بخشد؛ افرادي كه شاد هستند،
احساس امنيت بيشتري مي‌كنند، آسان‌تر تصميم مي‌گيرند، داراي روحيه مشاركتي بيشتري هستند و نسبت به كساني كه با آنان زندگي مي‌كنند، بيشتر احساس رضايت مي‌كنند. در اواخر قرن بيستم، موضوع نشاط شادماني بشر، به عنوان يكي از موضوعات مهم مورد بررسي قرار گرفت. يكي از مشكلات هر جامعه، غفلت از شادي و نشاط و در نتيجه، افزايش بيماري‌هاي رواني از قبيل اضطراب و افسردگي است. با شادي و نشاط زندگي معني پيدا مي‌كند و در پرتو آن، نوجوانان و جوانان مي‌توانند خود را ساخته و قله‌هاي سلوك و پله‌هاي ترقي را بپيمايند. جامعه زنده و پويا، جامعه‌اي است كه عناصر شادي آفرين در آن فراوان باشد. نشاط و شادابي در دانشگاه، موجب رشد و شكوفايي در همة ابعاد وجودي يك دانشجو مي‌شود. در محيط شاد، ذهن انسان پويا، زبان او گويا و استعداد وي شكوفا مي‌گردد. در واقع توجه به تمام عوامل موثر بر شادي، توجه به تمامي ارزش‌ها، خوبي‌ها و شايستگي‌ها است. كساني كه چنين عواملي را بشناسند، خواهند توانست شادتر زندگي نمايند. دانشجويان دانشگاه نيز، كه از مهم‌ترين اقشار جامعه محسوب مي‌شوند، درصورت برخورداري از شادي، حقيقي در ذات و شخصيت خود، احتمال موفقيت خود را در تمامي شئون تحصيلي و معنوي در زمان دانشجويي وحتي پس از طي دوران تحصيلي دانشگاهي و در زمان اشتغال به كار افزايش خواهند داد. با توجه به اهميت شادي و نشاط در ميان دانشجويان، مسئلة اصلي در اين تحقيق سنجش ميزان شادي دانشجويان پرديس قم دانشگاه تهران و شناسايي عوامل مؤثر بر نشاط دانشجويان واولويت‌بندي آنها مي‌باشد.
پيشينة تحقيق
شادمانی از اهداف مشترك انسان‌هاست و همه در تلاش برای تحقق آن هستند و به نوعی، ارزشيابی افراد از خود و زندگيشان است كه معمولاً از چند جزء خشنودی از زندگی، خلق وهيجانات مثبت وخوشايند و فقدان خلق و هيجانات منفی تشكيل می يابد. افراد شادكام افكار و رفتارهای سازگار و حمايت كننده‌ای داشته، ديدگاهی روشن دارند و از افكار بدبينانه دوری مي‌كنند. آنان سالم، فرهيخته، برون گرا، مذهبی، خوش بين و باهوش هستند. بررسی‌ها نشان ميدهد كه روان شناسان از مدت‌ها پيش واقتصاددانان نيز اخيراً به تحقيق و مطالعه در زمينه شادي را شروع كرده‌اند. در بحث از عوامل مؤثر بر شادي، روان شناسان و اقتصاددانان نظريه‌‌هاي متفاوتي را مطرح ساخته‌اند.
الف. نظريه اقتصادي
در نظريه اقتصادي، اعتقاد براين است كه شرايط زندگي، بويژه رشد درآمد، بر شادي اثر پايداري دارد. اقتصاددانان ترجيح مي‌دهند كه به جاي تمركز برحالات ذهني، كه امري انتزاعي است، بر رفتارهاي قابل مشاهده تمركزكنند. از اين رو، آنان بحث مطلوبيت را مطرح مي‌سازند و معتقدندكه فرد مي‌تواند سطح شادي خود را از طريق افزايش درآمد افزايش دهد. گرچه برخي تحقيقات نشان مي‌دهندكه افراد با درآمد بالا، نسبتاً شادترند اما تحقيقات و مطالعات زيادي در روان شناسي نشان مي دهد كه پول و شادي همواره ملازم و همراه نيستند، اين تحقيقات نشان ميدهد كه زماني كه نيازهاي اساسي برآورده مي‌شود، درآمد تأثير چنداني بر شادي ندارد.
ب. نظريه روان شناسي
رايج‌ترين نظريه مربوط به شادي و نشاط درروان شناسي، نظريه نقطه ثابت است. اين نظريه بيان مي‌كند كه هر فرد با توجه به عوامل ژنتيكي وشخصيتي، داراي ميزان معيني شادي است. رويدادهاي مختلف زندگي ممكن است سطح معين شادي رابه‌طور موقتي افزايش و يا كاهش دهند، اما به علت اثرسازگاري با خوشي، شادي با گذشت زمان به مقدار اوليه خود برخواهدگشت. طرفداران اين نظريه معتقدند كه نقش رويدادهاي زندگي در شادي ناچيز است. در اين نظريه، سه عامل به عنوان عوامل مؤثر بر شادي در نظرگرفته شده است. اين سه عامل اصلي، بر «سطح دائمي شادي» اثر خواهند گذاشت. اين سه عامل عبارتنداز:
1. نقطه ثابت: بزرگترين سهم شادي در عوامل ژنتيكي است كه اين عامل را نقطه ثابت مي‌نامند؛ يعني سطح معين و ثابتي ازشادي كه از والدين به ارث مي‌رسد و موروثي مي‌باشد.
2. جزء دوم شادي، شرايط زندگي است كه 10 درصد از كل شادي را به خود اختصاص ميدهد و شامل عوامل مليتي، جغرافيايي، فرهنگي - منطقه‌اي، عوامل جميعت شناسي، مانند سن، جنسيت و قوميت مي‌باشد. اين بُعد از شادي، تاريخچه زندگي فرد و حوادثي مانند سانحه تصادف، آسيب‌هاي دوران كودكي و. . . را در بر می‌گيرد. شرايط زندگي همچنين متغيرهاي موقعيت زندگي، مانند موقعيت اجتماعي، امنيت شغلي، درآمد، سلامتي و عوامل مذهبي را در برمي‌گيرد.
3. فعاليت‌هاي آگاهانه: شلدان اين عامل را اين گونه تعريف مي‌كند: اين سطح شامل دسته وسيعي از فعاليت‌هايي است كه مردم انجام مي‌دهند يا در فكر انجام دادن آنها هستند. رفتارها و فعاليت‌هاي فراواني وجود دارند كه افراد براي انجام آنها انرژي صرف مي‌كنند. اين فعاليت‌هاي مجزا را كه افراد براي انجام دادن آنها وقت و انرژي صرف مي‌كنند، «فعاليت‌هاي آگاهانه» مي‌نامند.
اين بُعد، كه 40 درصد در شادي نقش دارد، خود به سه حوزه تفكيك مي‌شود:
1. فعاليت‌هاي رفتاري: مانند ورزش منظم، محبت ورزيدن به ديگران، صرف كردن زمان براي حضور در اجتماع؛
2. فعاليت‌هاي شناختي: شامل توجه به نعمت‌ها و موهبت‌ها، تفكر راجع به امور مثبت در زندگي؛
3. فعاليت‌هاي داوطلبانه: شامل تلاش‌هاي معنادار در زندگي و هم چنين تلاش جهت رسيدن به اهداف شخصي.
عوامل مؤثر بر شادي دانشجويان
با توجه به مزاياي يك زندگي شاد براي افراد جامعه، بويژه دانشجويان به عنوان نيروي جوان آينده‌ساز درجامعه، برخي روان‌شناسان و پژوهشگران، كه راجع به شادي تحقيقاتي انجام داده‌اند، كوشيده‌اند روش‌هايي براي افزايش ميزان شادي در بين دانشجويان ارائه دهند. روشن است برنامه ريزي‌هاي صحيح مي‌تواند در افزايش اميدواري آنان و تقويت انگيزه آنان به كار و تلاش بيشترنقش بسزايي داشته باشد. همچنين روان‌شناسان مشاهده نمودند كه موفقيت‌هاي شغلي و تحصيلي دانشجويان همبستگي معني داري با خوشحالي آنان داشته است. اميد دادن به دانشجويان، كه دانشگاه مي‌تواند براي كسب موفقيت‌هاي شغلي در تمامي جنبههاي زندگي يك فرصت تلقي شود، مي‌تواند درخوشحالي آنان مؤثر واقع گردد. نتايج پژوهش‌ها نشان ميدهد دانشجوياني كه درگروه‌هاي داوطلبانه مشاركت و فعاليت دارند، احساس خوشحالي بيشتري دارند. مشاركت دادن دانشجويان در سازندگي مملكت و باور آنان به عنوان نيروهاي پرانرژي وخلاق، مي‌تواند فوايد زيادي از جمله افزايش خوشحالي آنان را به همراه داشته باشد. همچنين با عمل نمودن به هريك از موارد زير، دانشجويان مي‌توانند شادي خود را افزايش دهند:
- توجه به ارزش‌ها و هدفهای معنوی، نيازهای بنيادی، عشق وعلايق دينی و الهی(نگرش دينی)؛
- سالم ماندن و از سلامتي خود مواظبت كردن؛
- امنيت داشتن در خانه، محل زندگي، محيط دانشگاه، محل كار وجامعه؛
- معني‌داركردن زندگي با داشتن آرزو و دنبال كردن هدفي ارزشمند و دست يافتني؛
- سرگرم بودن به كارهايي كه از انجام آن لذت برند و براي آينده شغلي آنان مفيد باشد؛
- داشتن تفكر و نگرش مثبت؛
- پذيرش خويش و به خود اعتماد داشتن؛
- برشمردن نعمت‌هاي خود وسپاسگزار بودن؛
- استفاده كردن و لذت بردن از وجود خويش؛
- مقايسه نكردن خود و دارايي‌هاي خويش با ديگران؛
- شوخ طبع بودن و به زندگي خنديدن؛
- بخشيدن خود و ديگران؛
- تعادل داشتن دركار و تفريح و . . .؛
- اعتماد داشتن به خود واحترام گذاشتن به مردم؛
- اعتقاد داشتن؛
- آزادي داشتن؛
- كارگروهي كردن.
علاوه برموارد ذكر شده عواملي مانند 1. تعامل بين دانشجو و استاد؛ 2. امكانات رفاهي دانشگاه؛ 3. جّو سازماني حاكم بردانشگاه؛ 4. مشاركت دانشجو درفعاليت‌هاي كلاسي؛ 5. شيوه‌هاي تدريس و ارزشيابي استادان؛ 6. عضويت در گروه‌هاي خاص(ورزشي، فرهنگي، مذهبي و. . . ) نيز در افزايش شادي دانشجويان مؤثر است.
در رابطه باحمايت اجتماعي، نتايج تحقيقات نشان ميدهد كه حمايت اجتماعي ازجانب معلمان وهمسالان، با شادكامي رابطه مثبت دارد، ولي ميزان اين رابطه در معلمان بالاتر بود. به‌علاوه، نتايج نشان ميدهد كه دانش آموزاني كه احساس عدم شادكامي مي‌كردند، نشانه‌هاي جسمي بيشتري را گزارش دادند و ميانگين مشكلات جسمي آنها بالاتر بود.
لوكاس، داينر، و ساح (1996) دريافتند كه خوش‌بيني با مقياس‌هاي شادماني مانند رضايت از زندگي، عاطفه مثبت و عاطفه منفي رابطه دارد.
شوارتز و استراك (1991) معتقدندكه افراد شادكام، كساني هستند كه در پردازش اطلاعات درجهت خوش‌بيني و خوشحالي سوگيري دارند؛ يعني اطلاعات را به‌گونه‌اي پردازش و تفسير مي‌كنند كه به شادماني و شادكامي آنها منجر شود.
علوي (1379) در تحقيقي به دنبال ي‍اف‍ت‍ن ارتباط بين جنبههاي مختلف شخصيت با شادي درجامعه دانشجويان دختر ورزشكار و غ‍ي‍ر ورزشكار دانشگاه تبريز بود. نتايج نشان ميدهد گروه آزم‍ودن‍ي ورزشكار، ميزان شادي ب‍الات‍ري نسبت به گروه غ‍ي‍رورزش‍ك‍ار داش‍ت‍ن‍د. اين تفاوت نيز درحد 01 /0 a= معنيدار بود.
نصوحي‌دهنوي(1382) نشان داد كه بين ميزان شادماني دانش آموزان با كيفيت روابط آنها با مديران، دبيران، دبير ورزش و مشاور مدرسه و امكانات مدرسه همبستگي معناداري وجود دارد.
عباسي (1383) در پژوهشي به بررسي برخي عوامل مؤثر بر نشاط و شادابي دانش آموزان دبيرستانهاي دخترانه شهر اصفهان مي‌پردازد. اين عوامل عبارتند از: تعامل معلم با دانش آموزان، مشاركت دانش آموزان در فعاليت‌هاي كلاس و مدرسه، روش‌هاي تدريس و ارزشيابي معلم، جّو سازماني مدرسه و امكانات آموزشگاهي. نتايج نشان ميدهد بيشترين و كمترين تأثير به‌ترتيب مربوط به جّوسازماني و كمترين، مشاركت در فعايت‌هاي كلاسي بوده است.
جعفري (1387) در پژوهشي به بررسي رابطه بين ابعاد شخصيت و خلاقيت با شادكامي در بين دانشجويان دانشگاه تبريز پرداخته است. يافته‌ها نشان دهنده وجود ارتباط معنادار ما بين ابعاد شخصيت و خلاقيت با شادكامي بود.
حياتي(1387) در پژوهشي با هدف بررسي تأثير محيط فيزيكي مدرسه بر نشاط دانش‌آموزان شهرستان ساري، نشان ميدهد كه سرسبزي محيط مدرسه بر نشاط دانش‌آموزان پسر تأثير زيادتري دارد. همچنين به نظر دانش‌آموزان دختر، تجهيزات سمعي و بصري مدرسه و رنگ‌آميزي محيط مدرسه، بر نشاط دانش‌آموزان تأثير زيادتري دارد. به نظر دانش‌آموزان دختر، وضعيت استقرار تجهيزات كلاس‌هاي درس بر نشاط دانش‌آموزان نيز تاثير زيادتري دارد.
اهداف تحقيق
1. بررسي وضعيت شادي و نشاط در بين دانشجويان پرديس قم؛
2. رتبه‌بندي عوامل مؤثر بر شادي دانشجويان؛
3. ارائه راهكار براي افزايش شادي با توجه به عوامل مؤثر بر شادي دانشجويان.
سؤالات تحقيق
1. وضعيت شادي در بين دانشجويان پرديس قم دانشگاه تهران چگونه مي‌باشد؟ و راهكارهاي افزايش آن كدامند؟
2. وضعيت شادي در بين دانشجويان دانشكده مديريت پرديس قم چگونه مي‌باشد؟
3. وضعيت شادي در بين دانشجويان دانشكده حقوق پرديس قم چگونه مي‌باشد؟
4. وضعيت شادي در بين دانشجويان دانشكده فقه و فلسفه پرديس قم چگونه مي‌باشد؟
5. آيا بين ميزان شادي دانشجويان دانشكده‌هاي مديريت، حقوق و فقه و فلسفه تفاوت معنيدار وجود دارد؟
6. آيا بين ميزان شادي دانشجويان دختر و پسر تفاوت معني‌داري وجود دارد؟
7. آيا ميزان شادي دانشجويان مقاطع كارشناسي بيش ازكارشناسي ارشد است؟
8. آيا عوامل مؤثر بر شادی دانشجويان پرديس قم دانشگاه تهران از نظر اهميت رتبة يكسانی دارند؟
9. برای افزايش شادی دانشجويان چه پيشنهاداتی می‌توان ارائه كرد؟
روش تحقيق و جامعه آماري
روش تحقيق، توصيفي و از نوع پيمايشي مي‌باشد. جامعة آماري كلية دانشجويان پرديس قم دانشگاه تهران مي‌باشندكه درنيمسال اول سال تحصيلی90-89 در دانشكده‌های مختلف و در سطوح كارشناسی وكارشناسی ارشد مشغول تحصيل بوده و طبق آمار 1464 نفر بودند. نمونه آماری طبق فرمول نمونه گيری كوكران، 308 نفر به دست آمد كه به علت ريزش نمونة واقعی، 218 نفر از جامعة آماری مورد نظر می باشد كه به‌شيوه تصادفی طبقه‌ای وساده انتخاب گرديدند. درجدول زير جامعه آماری و حجم نمونه انتخاب شده به تفكيك دانشكده‌ها ومقاطع ملاحظه مي‌شود:
جدول 1: اندازة نمونه به تفكيك دانشكده‌ها
نمونه آماري جامعه آماري مقاطع تحصيلي دانشكده‌ها
58 275 كارشناسي حقوق
33 155 كارشناسي ارشد
39 185 كارشناسي مديريت
33 158 كارشناسي ارشد
110 525 كارشناسي فقه و فلسفه
35 166 كارشناسي ارشد
308 1464 جمع كل
ابزار گردآوری اطلاعات پرسش‌نامه استاندارد 29 سؤالي سنجش شادی آكسفورد مي‌باشد. از آنجايي كه اين پرسش‌نامه در ايران، بارها مورد استفاده قرارگرفته است، روايي آن مورد تأييد واقع شده است. براي تعيين پايايي پرسش‌نامه، 30 پرسش‌نامه را وارد نرم افزار spss كرده و آلفاي كرونباخ آن 892/0 بدست آمد كه بيانگر اين است كه پرسش‌نامه از پايايي لازم برخوردار است (آلفا بالاتر از 70/0 مي‌باشد) در اين تحقيق، برای تجزيه وتحليل اطلاعات، علاوه بر روش‌های توصيفی، از آمار استنباطی درحد آزمون تحليل واريانس فريدمن وآزمونT برای مقايسه ميانگين‌ها در قالب نرم‌افزار SPSS استفاده شد.
يافته‌ها
داده‌های جدول زير ويژگي‌های جمعيتي گروه نمونه آماری را نشان ميدهد. حدود 61 درصد (133 نفر) از پاسخگويان زن وحدود 9/28 درصد (63 نفر) آنها مرد هستند. همچنين 3/58 درصد (127نفر) از دانشجويان ليسانس و 33 درصد(72 نفر) فوق ليسانس مي‌باشند.
1/65 درصد پاسخگويان يعني (142 نفر) از نمونه، مجرد و 2/20 درصد (44 نفر) از نمونه متاهل مي‌باشند. 3/24 درصد ( 53 دانشجويان) دانشجوي دانشكدة مديريت، 2/25درصد( 55) دانشجوي دانشكدة حقوق و 45درصد (98) دانشجوي دانشكده فقه وفلسفه مي‌باشند.
جدول شمارة 3: ويژگي‌هاي جمعيتي گروه نمونه مورد مطالعه
متغيرها سطوح فراواني درصد
جنسيت زن 133 61
مرد 63 9/28
بيپاسخ 22 1/10
مقطع تحصيلي ليسانس 127 3/58
فوق ليسانس 72 33
بيپاسخ 19 7/8
وضعيت تأهل مجرد 142 1/65
متأهل 44 2/20
بيپاسخ 32 7/14
تعداد دانشجويان
به تفكيك دانشكدة مديريت 53 3/24
دانشكدة حقوق 55 2/25
دانشكدة فقه و فلسفه 98 45
بيپاسخ 12 5/5
تجزيه وتحليل استنباطي داده‌ها، براي بررسي شادي دانشجويان دانشكدة مديريت پرديس قم دانشگاه تهران، بر اساس آزمون ميانگين يك جامعه نشان ميدهد كه متغير شادي در بين دانشجويان دانشكدة مديريت داراي وضعيت مطلوب مي‌باشد. چون ضريب معنا داري آنها كوچك تر از 05/0 است. و حد بالا و پايين آن مثبت مي‌باشد.
جدول 4: آماره های آزمون ميانگين يك جامعة آماري براي شادي دانشجويان دانشكدة مديريت
آماره های آزمون ميانگين يك جامعة آماري
تعداد ميانگين انحراف معيار ميانگين خطایاستاندارد
شادی 53 278/3 55068/0 07564/0
جدول 5: نتايج آزمون ميانگين جامعة آماري براي شادي دانشجويان دانشكدة مديريت
آزمون ميانگين جامعة آماری
ارزش آزمون=3
متغير آماره تی درجه¬آزادی ضريب معناداری دو دامنه اختلاف ميانگين فاصله اطمينان 95/0
حد پايين حد بالا
شادي 675/3 52 001/0 278/0 1262/0 4298/0
ميزان شادي دانشجويان دانشكدة حقوق پرديس قم دانشگاه تهران در بررسي پاسخ به سؤال وضعيت شادي در بين دانشجويان دانشكده حقوق پرديس قم، بر اساس آزمون ميانگين جامعه، جدول 7 نشان ميدهد كه متغير شادي در بين دانشجويان دانشكدة حقوق داراي وضعيت مطلوب مي‌باشد؛ زيرا ضريب معنا داري آنها كوچك تر از 05/0 است، و حد بالا و پايين آن مثبت مي‌باشد.
جدول 6: آماره های آزمون ميانگين جامعة آماري براي شادي دانشجويان دانشكدة حقوق
آماره های آزمون ميانگين يك جامعة آماري
تعداد ميانگين انحراف معيار ميانگين خطای استاندارد
شادی 56 5065/3 58415/0 07806/0
جدول 7: نتايج آزمون ميانگين جامعة آماري براي شادي دانشجويان دانشكدة حقوق
آزمون ميانگين جامعة آماری
ارزش آزمون=3
متغير آماره تی درجه آزادی ضريب معناداری دودامنه اختلاف ميانگين فاصله اطمينان 95%
حد پايين حد بالا
شادي 488/6 55 0 50648/0 35/0 6629/0
در پاسخ به سؤال چهارم يعني وضعيت شادي در بين دانشجويان دانشكده فقه و فلسفه پرديس، نيز بر اساس آزمون ميانگين يك جامعه، يعني جدول 9 نشان ميدهد كه متغير شادي در بين دانشجويان دانشكدة فقه و فلسفه، داراي وضعيت مطلوب مي‌باشد؛ زيرا ضريب معنا داري آنها كوچك تر از 05/0 است، و حد بالا و پايين آن مثبت مي‌باشد.
جدول 8: آماره های آزمون ميانگين جامعة آماري براي شادي دانشجويان دانشكدة فقه و فلسفه
آماره های آزمون ميانگين جامعة آماري
تعداد ميانگين انحراف معيار ميانگين خطای استاندارد
شادی 98 5433/3 6676/0 06744/0
جدول 9: نتايج آزمون ميانگين جامعة آماري براي شادي دانشجويان دانشكدة فقه و فلسفه
آزمون ميانگين جامعة آماری
ارزش آزمون=3
متغير آماره تی درجه آزادی ضريب معناداری دو دامنه اختلاف ميانگين فاصله اطمينان 95%
حد پايين حد بالا
شادي 056/8 97 0 54327/0 4094/0 6771/0
در پاسخ به سؤال چهارم يعني ميزان شادي دانشجويان دانشكده‌هاي مديريت، حقوق و فقه و فلسفه، بر اساس آزمون مقايسة ميانگين چند گروه، (جداول 10، 11 و 12) نشان ميدهد كه ضريب معني داري آزمون، كوچك‌تر از 05/0 مي‌باشد. بنابر اين، تفاوت معناداري بين ميانگين گروههاوجود دارد.
جدول 10: نتايج آزمون مقايسة ميانگين چند گروه
ANOVA
شادي جمع مربعات(مجذورات) درجة آزادی مجذور ميانگين آماره فيشر ضريب معني داری
بين گروه‌ها 594/2 2 297/1 396/3 035/0
درون گروه‌ها 508/77 203 382/0
كل 101/80 205
ولي اين آزمون به تنهايي مشخص نمي‌كند كه كدام ميانگين‌ها متفاوت هستند. به همين دليل، براي نيل به اين هدف از آزمون توكي استفاده شد. تا مشخص شود تفاوت بين كدام دانشكده‌ها وجود دارد. نتايج اين آزمون، در جدول شمارة 8 آمده است:
جدول شمارة 11: مقايسات چندگانه
مقايسات چندگانه
شادی
آزمون توكی
رشته-تحصيلی(1) رشته-تحصيلی(2) اختلاف ميانگين بين 1 و 2 انحراف استاندارد ضريب معناداری فاصله اطمينان 95/0
حد پايين حد بالا
مديريت حقوق 23769/0- 11894/0 115/0 5185/0- 0431/0
فقه و فلسفه 26527/0-* 10536/0 034/0 514/0- 0165/0-
حقوق مديريت 23769/0 11894/0 115/0 0431/0- 5185/0
فقه و فلسفه 02758/0- 10411/0 962/0 2734/0- 2182/0
فقه و فلسفه مديريت 26527/0* 010536/0 034/0 0165/0 514/0
حقوق 02758/0 10411/0 962/0 2182/0- 2734/0
*. اختلاف ميانگين در سطح 5 صدم معنادار است.
همان طور كه جدول شمارة 11 نشان ميدهد، تفاوت‌هاي معنادار با نشانه ستاره مشخص شده است. طبق آزمون توكي، بين ميانگين شادي دانشجويان دانشكدة مديريت با دانشكدة فقه و فلسفه تفاوت معناداري وجود دارد. اما بين شادي دانشجويان دانشكده‌هاي مديريت و حقوق، حقوق و فقه و فلسفه تفاوت معناداري وجود ندارد. با توجه به ميانگين شادی دانشجويان دانشكده‌ها، كه در جداول 4،6 و 8 آمده است و با توجه به نتايج اين آزمون، می توان گفت: دانشجويان دانشكدة فقه و فلسفه شادترند.
براي پاسخ به سؤال فرعي هفتم يعني تفاوت شادي دانشجويان دختر و پسر، بر اساس آزمون مقايسة ميانگين دوگروه (جدول 12) نشان ميدهد. ضريب معني داري مربوط
به آزمون لوين(آزمون مقايسة واريانس‌ها) بزرگ‌تر از 05/0 است. از اين رو، فرض
برابري واريانس‌ها پذيرفته مي‌شود. بررسي سطر اول معلوم مي‌كند كه ضريب معني داري آزمون تساوي ميانگين‌ها با فرض تساوي واريانس‌ها بيش تر از 05/0 است. از اين رو، فرض تساوي شادي در بين دانشجويان دختر و پسر پرديس قم دانشگاه تهران، باسطح خطاي 05/0 پذيرفته مي‌شود؛ يعني در پاسخ به سؤال هفتم؛ تفاوت شادي دانشجويان دختر و پسر، منفي بوده و بين ميزان شادي دانشجويان دختر و پسر تفاوت معني داري وجود ندارد.
جدول شماره 12: نتايج آزمون مقايسة ميانگين دو گروه براي مقايسة شادي دانشجويان پسر و دختر
آزمون ميانگين برای نمونه های مستقل
آزمون لوين برای تساوی واريانس ها آزمون تی تست برای تساوی ميانگين ها
آماره فيشر ضريب معناداری آماره تی درجه آزادی ضريب
معناداری دو دامنه اختلاف ميانگين اختلاف خطای استاندارد فاصله اطمينان 95/0
حد پايين حد بالا
شادی فرض مساوی بودن واريانس‌ها 653/3 057/0 182/1 194 239/0 11452/0 09687/0 07653/0 30558/0
فرض مساوی نبودن واريانس‌ها 095/1 462/101 276/0 11452/0 10459/0 09294/0 32199/0
براي پاسخ به اين سؤال كه ميزان شادي دانشجويان مقاطع كارشناسي بيش ازكارشناسي ارشد است، بر اساس آزمون مقايسة ميانگين دوگروه، جدول 13 نشان ميدهد كه خروجي اين آزمون شامل دو قسمت مي‌باشد: قسمت اول، مربوط به تساوي واريانس‌هاي دوگروه و قسمت دوم، نتايج آزمون تساوي ميانگين دو گروه را براي هر دو حالت تساوي و عدم تساوي واريانس‌ها نشان ميدهد. ضريب معنا داري مربوط به آزمون لوين بزرگ‌تر از 05/0است. از اين رو، فرض برابري واريانس‌ها پذيرفته مي‌شود. براي نتيجه گيري درمورد ميانگين‌ها، اطلاعات سطر اول را مورد بررسي قرار مي‌دهيم. ضريب معنا داري، آزمون تساوي ميانگين‌ها، با فرض تساوي واريانس‌ها بيش تر از 05/0 است و فرض تساوي شادي در بين دانشجويان مقطع كارشناسي و كارشناسي ارشد پرديس قم دانشگاه تهران، در سطح خطاي 05/0 پذيرفته مي‌شود؛ يعني پاسخ به سؤال منفي بوده و بين ميزان شادي دانشجويان مقاطع كارشناسي و ارشد تفاوت معني داري وجود ندارد.
جدول شماره 13: نتايج آزمون مقايسة ميانگين شادي دانشجويان مقطع كارشناسي و كارشناسي ارشد
آزمون ميانگين برای نمونه های مستقل
آزمون لوين برای تساوی واريانس ها آزمون تی تست برای تساوی ميانگين ها
آماره
فيشر ضريب
معناداری آماره
تی درجه
آزادی ضريب
معناداری
دو دامنه اختلاف
ميانگين اختلاف خطای
استاندارد فاصله اطمينان 95/0
حد پايين حد بالا
شادی فرض مساوی بودن واريانس‌ها 078/0 781/0 643/0 197 521/0 05786/0 09003/0 11969/0- 23541/0
فرض مساوی نبودن واريانس‌ها 645/0 976/148 52/0 05786/0 08975/0 11949/0- 23522/0
براي پاسخ به سؤال از وضعيت شادي در بين دانشجويان پرديس قم دانشگاه تهران، مطابق آزمون ميانگين يك گروه( جدول 15)، متغير شادي دربين دانشجويان پرديس قم دانشگاه تهران، داراي وضعيت مطلوب مي‌باشد؛ زيرا ضريب معنا داري آنها كوچك‌تر از 05/0 است، و حد بالا و پايين آن مثبت مي‌باشد.
جدول 14: آماره های آزمون ميانگين يك جامعه آماری براي دانشجويان پرديس قم دانشگاه تهران
آماره های آزمون ميانگين يك جامعة آماري
تعداد ميانگين انحراف معيار ميانگين خطای استاندارد
شادی 218 4731/3 61747/0 04182/0
جدول 15: نتايج آزمون ميانگين يك جامعه آماری براي دانشجويان پرديس قم دانشگاه تهران
آزمون ميانگين يك جامعه ی آماری
ارزش آزمون=3
متغير آماره تی درجه آزادی ضريب معناداری دو دامنه اختلاف ميانگين فاصله اطمينان 95%
حد پايين حد بالا
شادي 314/11 217 0 47314/0 3907/0 5556/0
براي رتبه‌بندي عوامل مؤثر در افزايش شادي دانشجويان و تعامل بين دانشجو واستاد، مشاركت دانشجو درفعاليت‌هاي كلاسي، شيوه‌هاي تدريس وارزشيابي اساتيد، جوسازماني حاكم بر دانشگاه، امكانات رفاهي دانشگاه، عضويت در گروه‌هاي خاص؛ يعنی پاسخ به سؤال هشتم، ازآزمون فريدمن استفاده شده است كه نتايج آن در جدول 16 و 17 آمده است.
جدول 16: معنا داري آزمون فريدمن براي عوامل مؤثر بر شادي دانشجويان پرديس قم دانشگاه تهران
مقادير محاسبه شده شاخص‌هاي آماري
176 تعداد
772/40 كاي دو
5 درجة آزادي
0 عدد معناداري
نتايج نشان می‌دهد كه مقدار عدد معناداري به دست آمده از سطح معناداري پذيرفته شده(05/0)كمتر مي‌باشد. از اين رو، فرض صفر ردّ مي‌شود. مي‌توان گفت مؤلفه‌هاي شادي رتبة يكساني ندارند. اولويت‌بندي اين مؤلفه‌ها در جدول شمارة 17 آمده است.
جدول 17: اولويت‌بندي عوامل مؤثر برشادي دانشجويان بر حسب تحليل واريانس فريدمن
ميانگين رتبه عوامل مؤثر بر شادي دانشجويان پرديس قم
99/2 تعامل بين دانشجو و استاد
76/3 شيوه‌هاي تدريس و ارزشيابي اساتيد
49/3 جو سازماني حاكم بر دانشگاه
11/3 امكانات رفاهي دانشگاه
6/3 مشاركت دانشجو در فعاليت‌هاي كلاسي
5/4 عضويت در گروه‌هاي خاص(ورزشي، فرهنگي، مذهبي و . . . . . )
با توجه به جدول 17، عوامل مؤثر بر شادي دانشجويان را مي‌توان به صورت زير اولويت‌بندي كرد:
1. تعامل بين دانشجو و استاد؛ 2. شيوه‌هاي تدريس و ارزشيابي استادان؛ 3. جوّ سازماني حاكم بر دانشگاه؛ 4. امكانات رفاهي دانشگاه؛ 5. مشاركت دانشجو در فعاليت‌هاي كلاسي؛ 6. عضويت در گروه‌هاي خاص(ورزشي، فرهنگي، مذهبي و. . . )؛
پيشنهادات
1. مديريت دانشگاه‌ها بايد بستري را براي دانشجويان فراهم كنند تا آنها بتوانند به راحتي و با شيوه‌هاي مختلف با استادان خود ارتباط برقرار كنند.
2. پيشنهاد مي‌گردد براي ايجاد شادي و انگيزش برنامه‌هاي رفاهي – تفريحي برگزار گردد.
3. دستگاه‌ها وسازمان‌هاي مختلف بايستي درحوزه مسئوليت خود، براي گسترش فرهنگ شادي برنامه‌هاي لازم را تدوين وبراي اجراي آن برنامه‌ها به صورت جدي تلاش نمايند .
4. ايجاد محيطي شاد درمحيط دانشگاه و كلاس درس جوّ تفاهم، همدلي وخلاقيت را هم افزايش ميدهد.
5. پيشنهاد مي‌شود به منظور افزايش ميزان شادي دانشجويان، رفتارهاي عملي، هنري، اخلاقي و ديني درآنان افزايش يابد. به عبارت ديگر، مجموعه عوامل ومؤلفه‌هاي نظام آموزش عالي و دانشگاه، نظام برنامه‌ريزي آموزشي و درسي، روش‌هاي تدريس و ارزشيابي و مديريت آموزشي و ساير عوامل مؤثر به گونه‌اي طراحي و اجرا شود كه به تقويت و بهبود هركدام از اين رفتارها در دانشجويان توجه بيشتري شود.
6.توجه به معنويات و تقويت بنيا‌ن‌های ارزشی و دينی از طريق توسعه دانش‌ها، ارزش‌ها ونمادهای اصيل اسلامی در دانشگاه‌ها برای افزايش شادمانی ونشاط دانشجويان و محيط های آموزشی.
7. زدودن عوامل ايجاد تشويش خاطر و اضطراب و افزايش رضامندي از زندگي؛
8. ايجاد فضاي شاد و نشاط آور در ارتباطات و بها دادن به فعاليت‌هاي خودانگيخته در جهت پرورش عواطف مثبت؛
9. برنامه ريزي اصولي و استفاده بهينه از منابع و امكانات مادي دانشگاه؛
10. فراهم آوردن شرايط محيطي مناسب براي افزايش شادي در بين دانشجويان و بهبود جوّ سازماني؛
11. پيشنهاد مي‌گردد به بهداشت رواني دانشجويان توجه ويژه‌اي شود. اين مهم را مي‌توان از طريق ارائه برنامه‌ها وكارگاه‌هاي آموزشي و در قالب برنامه‌هاي مراكز مشاوره رواني به طورهمگاني براي دانشجويان وخانواده‌هاي آنها انجام داد.
نتيجه گيری
شادمانی و نشاط به عنوان يكی از مهم‌ترين نيازهای روانی، نه تنها تأثيرات عمده‌ای بر شكل‌گيری شخصيت و زندگی انسان دارد، بلكه اهميّت زيادی در سلامت روانی و مقابله با مشكلات دنيای امروز دارد. انسان با نشاط، انسانی كارا، مبتكر، مولد و سازنده است. دانشگاه‌ها به عنوان نهادی علمی، كه رسالت توليد و مديريت دانش، تأمين و تربيت نيروی انسانی متخصص و مولد را در جامعه به عهده دارند، می‌توانند با ايجاد شادی و نشاط در بين دانشجويان، علاوه بر حفظ سلامت جسمی و روانی آنان، احتمال موفقيت خود را در همة شئون تحصيلی و معنوی افزايش دهند. دانشجويان شاد، احساس كنترل شخصی بيشتری بر توانائي‌های خود داشته، درماندگی و افسردگی را از خود دور می‌كنند و از ابعاد گوناگون شناختی، اجتماعی، هيجانی و جسمانی رشد كرده، از ويژگي‌های خوش‌بينی، هدفمندی، كنترل درونی، خلاقيت، برونگرايی و نوع‌دوستی، توافق اجتماعی و ارتباط مثبت، عزت نفس و سلامت شخصيت برخوردار می‌شوند. و نقش زيادی در توسعه و تحول علمی و تفكر خلاق و پشرفت تحصيلی خواهند داشت.
نتايج حاصل از تحليل داده‌های اين پژوهش نشان ميدهد، شادی دانشجويان پرديس قم دانشگاه تهران، مناسب و مطلوب بوده و وضعيت نشاط و شادی دانشجويان سه دانشكده مديريت، فقه، فلسفه و حقوق نيز در حد مطلوب قرار دارد. بين ميزان شادی دانشجويان دانشكده‌های مذكور تفاوت معناداری در سطح اطمينان 95/0 وجود دارد. دانشجويان دانشكده فقه و فلسفه از دانشجويان ساير دانشكده‌ها شادترهستند كه با يافته‌های كاظميان مقدم و همكاران(1388)، مبنی بر تأثير ارزش‌ها و هدفهای معنوی، نيازهای بنيادی، عشق و علايق دينی و الهی( نگرشی دينی)در شاد ی، هماهنگی دارد. و بين ميزان شادی دانشجويان دختر و پسر و دانشجويان مقاطع كارشناسی و كارشناسی ارشد، تفاوت معناداری مشاهده نمي‌شود. همچنين عوامل مختلفی در افزايش شادی دانشجويان تأثير دارد كه به ترتيب شامل تعامل بين دانشجو و استاد، شيوه‌های تدريس و ارزشيابی استادان، جو سازمانی حاكم بر دانشگاه، امكانات رفاهی دانشگاه، مشاركت دانشجو در فعاليت كلاس و عضويت در گروه‌های خاص ورزشی، فرهنگی، مذهبی و... می‌باشد كه با يافته‌های عباسی(1383 )، نصوحی دهنوی(1382)، علوی(1379)، تاحدودی هماهنگی دارد.
- اميديان، مرتضي، «بررسي وضعيت سلامت عمومي و شادكامي در دانشجويان دانشگاه يزد»، فصلنامه مطالعات تربيتي و روانشناسي دانشگاه فردوسي، ش 1(10)، 1388، ص 116- 101
- جعفري، علي، «رابطه ابعاد شخصيت وخلاقيت با شادكامي دربين دانشجويان مقطع كارشناسي دانشگاه تبريز»، پايان ن‍ام‍ه‌كارشناسي ارشد دانشگاه پيام نور مركز تهران، 1387.
- حياتي، حميدرضا، «تأثير محيط فيزيكي مدرسه بر نشاط دانش‌آموزان دورة متوسطه شهرستان ساري»، پ‍اي‍ان‌ن‍ام‍ه كارشناسي ارشد دانشگاه آزاد اسلامي رودهن، 1387.
- زارعي متين، حسن و همكاران، «نقش دانشگاه در ايجاد عوامل مؤثر برشادي»، فصلنامة فرهنگ در دانشگاه اسلامي، ش2، ص 27-4، 1388.
- ظهوري، عليرضا، فكوري، عيلرضا، «وضعيت شادابي دانشجويان دانشكده مديريت و اطلاع رساني پزشكي دانشگاه علوم پزشكي ايران»، فصلنامه ارمغان دانش، ش30، ص72 – 63، 1382.
- عباسي، ناهيد، «بررسي عوامل موثر بر نشاط و شادابي دانش آموزان از ديدگاه دبيران و دانش آموزان دبيرستانهاي دخترانه شهر اصفهان درسال تحصيلي ۱۳۸۲-۱۳۸۳»، پايان نامه كارشناسي ارشد دانشكده علوم تربيتي دانشگاه آزاد خوراسگان، 1383.
- علوي، پروانه، «بررسي رابطه شادي ب‍اش‍خ‍ص‍ي‍ت در دانشجويان دختر ورزشكار و غ‍ي‍رورزش‍ك‍ار دانشگاه تبريز»، پايان نامه كارشناسي ارشد دانشكده تربيت ب‍دن‍ي و علوم ورزشي دانشگاه آزاد اس‍لام‍ي‌واح‍د تهران م‍رك‍زي، 1379.
- كاظميان مفدم، كبری و مهرابی زاده هنرمند، مهناز، «بررسی رابطه نگرش مذهبی با شادكامی و سلامت روانی دانشجويان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان»، فصلنامه روانشناسی ودين، سال دوم، ش4، زمستان، ص 174- 157، 1388.
- مرداي، مريم و همكاران، «شادماني و شخصيت بررسي موردي»، تازه‌هاي علوم شناختي، ش2، ص 63-61، 1384.
- نصوحي دهنوي، محمود. «بررسي رابطه بين ميزان شادماني و عوامل آموزشگاهي دانش‌آموزان دبيرستاني شهرستان مباركه سال تحصيلي ۸۲ – ۸۱»، پ‍اي‍ان‌ن‍ام‍ه‌كارشناسي ارشد دانشگاه آزاد اسلامي واحد خوراسگان، 1382.
- Easterline, H. R., "Explaining Happiness", Proceding of the National Academy of Sciences, v 16, septamber 2003, p 116ـ193.
- Graham, C., "The Economics of Happiness", The Brooking Institution, 2005.
- Lucas , R , E & Diner, E, & Suh, E,"Discriminant Validity of Well – Beinge Measures", Journal of Personality and Social Psychology, v71, 1996, p 616-628.
- Lyubomirsky, S. et al., "Pursuing Happiness: The Architecture of Sustainable Change", Review of General Psychology, v 9, 2005, p 111ـ 131.
- Montier , J, "Global Equity Strategy", Journal of the Psychology of Happiness, 2004.
- Schwartz, N., Strack, F., "Evaluating one’s Life: Ajudgement Model of Subjective Well – Being", Subjective Well – Being: an Interdisciplinary Approach, 1991, p 27- 47
