روان‌شناسی و دین، سال نوزدهم، شماره اول، پیاپی 73، بهار 1405، صفحات -

    بررسی تطبیقی انسان کامل و روش دستیابی به آن در اندیشه عرفانی مولانا و روان‌شناسی انسان‌گرای فرانکل

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    ✍️ علی حسین رنجبر / دانشجوی دکتری / a.h.ranjbar@gmail.com
    قاسم کاکائی / استاد - گروه فلسفه دانشگاه شیراز / ghkakaie@yahoo.com
    محمد علی گودرزی / استاد - روان شناسی دانشگاه شیراز / mgoodarzi@rose.shirazu.ac.ir
    رضا الهی منش / عضو هیئت علمی - دانشگاه ادیان و مذاهب / elahimanes@chmail.ir
    doi 10.22034/ravanshenasi.2025.5002531
    چکیده: 
    پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی مفهوم انسان کامل و مسیر دستیابی به آن در دو منظومه فکری عرفان اسلامی (مولانا) و روان‌شناسی انسان‌گرا (فرانکل) انجام شده است. این دو رویکرد، با وجود تفاوت‌های بنیادین در مبانی هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی، در ارائه تصویری تعالی‌محور از انسان، نقاط اشتراک قابل‌توجهی دارند. این مطالعه با روش، تحلیل موضوعی و رویکرد فلسفی-مفهومی، به مقایسه دیدگاه‌ها در پنج محور پرداخته: مفهوم انسان کامل، ویژگی‌ها، مسیر تحقق، موانع و راهکارهای دستیابی به آن. یافته‌ها نشان می‌دهد که مولانا انسان کامل را مظهری از اسماء الهی می‌داند که در پرتو عشق، ریاضت و فنا فی‌الله به مقام بقا بالله و خلافت می‌رسد. در مقابل، فرانکل انسان کامل را فردی معناجو، مسئول و آزاد معرفی می‌کند که در دل رنج و بحران، با انتخاب آگاهانه به رشد وجودی می‌رسد. در هر دو دیدگاه، مفاهیمی چون عشق، معنا، مسئولیت‌پذیری، و گذر از خود، از ارکان اصلی رشد و کمال تلقی می‌شوند. تفاوت اصلی در خاستگاه معناست: معنا در عرفان مولوی، ریشه‌ای الهی و شهودی دارد، در حالی که در روان‌شناسی فرانکل، تجربه‌محور و اگزیستانسیال است. این تطبیق نشان می‌دهد که امکان گفت‌وگویی میان‌رشته‌ای میان عرفان اسلامی و روان‌شناسی معناگرا در جهان معاصر وجود دارد.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    A Comparative Study of the Perfect Human and the Method of Achieving It in Rumi’s Mystical Thought and Frankl’s Humanistic Psychology
    Abstract: 
    Abstract – The present study aims to conduct a comparative examination of the concept of the Perfect Human and the path to its attainment within two intellectual traditions: Islamic mysticism (with a focus on Rumi’s thought) and humanistic psychology (centered on Viktor Frankl’s perspective). Despite their fundamental differences in ontological and epistemological foundations, both approaches share significant commonalities in presenting a transcendence-oriented vision of the human being. Employing a descriptive-analytical method, thematic analysis, and a philosophical-conceptual approach, this research compares the two perspectives across five main dimensions: the concept of the Perfect Human, its characteristics, the path to realization, obstacles, and the strategies for achieving it. The findings indicate that Rumi views the Perfect Human as a manifestation of the Divine Names, who—through love, ascetic practice, and annihilation in God (fanāʾ fī-llāh)—attains subsistence in God (baqāʾ bi-llāh) and spiritual vicegerency. In contrast, Frankl defines the Perfect Human as a meaning-seeking, responsible, and free individual who, in the midst of suffering and crisis, achieves self-transcendence and existential growth through conscious choice. In both perspectives, concepts such as love, meaning, responsibility, and self-transcendence are considered essential pillars of growth and perfection. The primary distinction lies in the source of meaning: in Rumi’s mysticism, meaning is rooted in the divine and accessed through intuition, whereas in Frankl’s psychology, it is experiential and existential. This comparison demonstrates the possibility of an interdisciplinary dialogue between Islamic mysticism and logotherapy for a deeper understanding of the human being, meaning, and transcendence in the contemporary world.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    رنجبر، علی حسین، کاکائی، قاسم، گودرزی، محمد علی، الهی منش، رضا.(1405) بررسی تطبیقی انسان کامل و روش دستیابی به آن در اندیشه عرفانی مولانا و روان‌شناسی انسان‌گرای فرانکل. فصلنامه روان‌شناسی و دین، 19(1)، - https://doi.org/10.22034/ravanshenasi.2025.5002531

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    علی حسین رنجبر؛ قاسم کاکائی؛ محمد علی گودرزی؛ رضا الهی منش."بررسی تطبیقی انسان کامل و روش دستیابی به آن در اندیشه عرفانی مولانا و روان‌شناسی انسان‌گرای فرانکل". فصلنامه روان‌شناسی و دین، 19، 1، 1405، -

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    رنجبر، علی حسین، کاکائی، قاسم، گودرزی، محمد علی، الهی منش، رضا.(1405) 'بررسی تطبیقی انسان کامل و روش دستیابی به آن در اندیشه عرفانی مولانا و روان‌شناسی انسان‌گرای فرانکل'، فصلنامه روان‌شناسی و دین، 19(1), pp. -

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    رنجبر، علی حسین، کاکائی، قاسم، گودرزی، محمد علی، الهی منش، رضا. بررسی تطبیقی انسان کامل و روش دستیابی به آن در اندیشه عرفانی مولانا و روان‌شناسی انسان‌گرای فرانکل. روان‌شناسی و دین، 19, 1405؛ 19(1): -