روان‌شناسی و دین، سال نوزدهم، شماره اول، پیاپی 73، بهار 1405، صفحات -

    خودشکوفایی در روان‌شناسی و کمال انسان در قرآن: مبانی مؤلفه‌ها و کمال نهایی انسان

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    ✍️ حمیدرضا ایمانی فر / دانشگاه پیام نور لامرد استان فارس / imanifar@pnu.ac.ir
    doi 10.22034/ravanshenasi.2025.5002667
    چکیده: 
    هدف این پژوهش بررسی تطبیقی مفهوم «خودشکوفایی» در روان‌شناسی و «انسان کامل» در قرآن کریم است. بدین منظور، ابتدا دیدگاه‌های روان‌شناسان درباره خودشکوفایی مرور و در چهار گروه اصلی (رفتارگرا و شناختی، روان‌پویشی، انسان‌گرا و مثبت‌گرا) طبقه‌بندی شد. سپس با تحلیل محتوای کلیدواژه‌هایی مانند ایمان، اخلاص، تقوا، اولیاء، متقین و صالحین، ویژگی‌های انسان کامل در قرآن کریم استخراج گردید. یافته‌ها نشان داد هر دو دیدگاه بر رشد و شکوفایی استعدادهای انسان، اهمیت فضایل اخلاقی، علائق اجتماعی و روابط مثبت انسانی تأکید دارند. با این حال، تفاوت بنیادین میان این دو رویکرد در غایت و مبنای خودشکوفایی است. در روان‌شناسی، کمال بیشتر به تحقق فردی، رضایت روانی و روابط اجتماعی معطوف است، در حالی که در قرآن، رسیدن به مرتبه انسان کامل تنها از مسیر ایمان، بندگی و پیوند با خداوند ممکن است. قرآن کریم همچنین با ارائه مجموعه‌ای از انگیزه‌های درونی و بیرونی، قوی‌ترین محرک‌ها را برای حرکت انسان به سوی کمال فراهم می‌سازد. این نتایج نشان می‌دهد که برای پاسخ به نیازهای پیچیده انسان معاصر، می‌توان با تلفیق آموزه‌های الهی قرآن و یافته‌های روان‌شناسی، الگویی جامع‌تر برای تعلیم و تربیت، روان‌درمانی و رشد اجتماعی طراحی کرد.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    Self-Actualization from the Perspective of the Holy Quran and Psychology: A Comparative Analysis of Foundations, Components, and Human Perfection
    Abstract: 
    The purpose of this study is to conduct a comparative analysis of the concept of “self-actualization” in psychology and the notion of the “Perfect Human” in the Holy Quran. To this end, psychological perspectives on self-actualization were reviewed and categorized into four main groups: behaviorist and cognitive approaches, psychoanalytic and neo-Freudian approaches, humanistic psychology, and positive psychology. Subsequently, by analyzing key Qur’anic terms such as faith (īmān), sincerity (ikhlāṣ), piety (taqwā), saints (awliyā’), and the righteous (ṣāliḥīn), the characteristics of the Perfect Human in the Quran were identified. The findings indicate that both perspectives emphasize the development and flourishing of human potential, moral virtues, social concerns, and positive interpersonal relations. However, the fundamental distinction lies in their ultimate goals and foundations: psychology associates self-actualization with individual fulfillment, psychological well-being, and social relationships, whereas the Quran asserts that attaining perfection is only possible through faith, servitude, and connection with God. Moreover, the Quran provides a wide range of intrinsic and extrinsic motivations that serve as powerful incentives for human growth and transcendence. These results highlight the potential for developing an integrative model that combines Qur’anic teachings with psychological findings to address the complex needs of contemporary humans in education, psychotherapy, and social development.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ایمانی فر، حمیدرضا.(1405) خودشکوفایی در روان‌شناسی و کمال انسان در قرآن: مبانی مؤلفه‌ها و کمال نهایی انسان. فصلنامه روان‌شناسی و دین، 19(1)، - https://doi.org/10.22034/ravanshenasi.2025.5002667

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    حمیدرضا ایمانی فر."خودشکوفایی در روان‌شناسی و کمال انسان در قرآن: مبانی مؤلفه‌ها و کمال نهایی انسان". فصلنامه روان‌شناسی و دین، 19، 1، 1405، -

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ایمانی فر، حمیدرضا.(1405) 'خودشکوفایی در روان‌شناسی و کمال انسان در قرآن: مبانی مؤلفه‌ها و کمال نهایی انسان'، فصلنامه روان‌شناسی و دین، 19(1), pp. -

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    ایمانی فر، حمیدرضا. خودشکوفایی در روان‌شناسی و کمال انسان در قرآن: مبانی مؤلفه‌ها و کمال نهایی انسان. روان‌شناسی و دین، 19, 1405؛ 19(1): -