نخستين سخن
يكي از مباحث مهم ميان رشته‌اي كه همواره در حوزه‌هاي گوناگون علوم انساني، به ويژه روان‌شناسي مطرح بوده بحث از ماهيت انسان است. تقريباً همه كساني‌كه در روان‌شناسي به نظريه‌پردازي دربارة شخصيت پرداخته‌اند، تصور يا برداشتي متفاوت از ماهيت انسان دارند. اين برداشت‌هاي متفاوت از ماهيت انسان، امكان مقايسه معناداري را بين ديدگاه‌هاي آنان فراهم نموده است. در فلسفة اخلاق نيز بحث از ماهيت انسان مطرح است. استيونسن1 در اين باره مي‌گويد: سؤال از ماهيت انسان، يكي از پرسش‌هايي است كه براي همة افراد مطرح مي‌باشد؛ زيرا بسياري از امور، وابسته به تصوري است كه ما از طبيعت انسان داريم. اينكه ما چه بايد انجام دهيم يا ندهيم، براي رسيدن به چه اموري بايد اميدوار باشيم و بالاخره، علت غايي و هدف زندگي چه بايد باشد، همگي از برداشتي كه ما نسبت به طبيعت واقعي يا حقيقي انسان داريم، عميقاً متأثرند.2
همچنين در حوزه تعليم و تربيت روان‌سنجي، روان‌شناسي مرضي، و بالاخره در زمينة مشاوره و درمان، شناخت ماهيت انسان نقش اساسي و تعيين‌كننده دارد؛ زيرا موضع‌گيري در مورد اينكه انسان موجودي است آزاد يا مجبور، منطقي يا غير منطقي، تغييرپذير يا غير قابل تغيير، تكامل جو يا تعادل‌جو، جزءنگر يا كل‌نگر، برون كنش يا درون كنش و بالاخره، شناخت‌پذير يا غير قابل شناخت، همة اينها در واقع به يك سلسله سؤال‌هاي بنيادي دربارة سرشت آدمي مربوط مي‌شود و با ويژگي‌هاي اصلي انسان ارتباط دارد و در نتيجه، تأثير به سزايي در برنامه‌ريزي‌هاي كلان آموزشي و تربيتي روان‌سنجي، تشخيص بيماري‌هاي رواني و بالاخره در مشاوره و درمان دارد.
بنابراين، بحث از مفروض‌هاي مربوط به ماهيت انسان از ديدگاه علوم انساني، به ويژه روان‌شناسي و مقايسة آن با آنچه از آموزه‌هاي ديني در اين باره مي‌توان برداشت كرد، مجموعه اي از مباحث كليدي و بسيار مهم در حوزه دين و روان‌شناسي تشكيل مي دهد. بر همين اساس، فصل‌نامه «روان‌شناسي و دين» يكي از دغدغه‌هاي خود را پرداختن به اين‌گونه مباحث مي‌داند و از همة صاحب‌نظران، استادان و محققان تقاضا دارد كه با ارائة نظرات و پيشنهادات سازندة خود، هرچه بيشتر بر غناي محتوايي اين فصل نامه نوظهور همت گمارند.
بررسي مفروض‌هاي اساسي دربارة ماهيت انسان از ديدگاه روان‌شناسي و اسلام، «خوديابي اسلامي و درمان وسواس»، «ساخت مقدماتي مقياس سنجش عقل»، «مقايسه سلامت عمومي حافظان قرآن و غيرحافظان» و «بررسي رابطة رضامندي زناشويي براساس معيارهاي ديني باعوامل جمعيت‌شناختي»، از جمله مقالاتي است كه در اين شماره به زيور چاپ آراسته و در اختيار جامعه علمي قرار مي‌گيرد.
لازم به يادآوري است كه، حق اولويت چاپ مقاله در اين فصل‌نامه شامل آن دسته مقالاتي است كه اوّلاً، علمي ـ پژوهشي بوده و از حيث محتوا و ساختار با معيارهاي مندرج در صفحة راهنماي نگارش مقالات انطباق داشته باشد و ثانياً، زودتر از مقالات ديگر به دفتر نشريه واصل گردد.
1. Stevenson, C.L.
2. استيونسن، لسلي، هفت نظريه دربارة طبيعت انسان، ترجمة بهرام محسن‌پور، ص 7. تهران، رشد، 1368.