سال شانزدهم، شماره دوم، پياپي 62، تابستان 1402، ص 31-52
ابوالفضل ابراهيمي/ دانشجوي دکتري روان‌شناسي مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) ebrahim228@gmail.com
* هادي بهرامي احسان
/ استاد دانشکده روان‌شناسي و علوم تربيتي دانشگاه تهران bahrami@yahoo.com
رحيم نارويي نصرتي/ دانشيار گروه روان‌شناسي مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) narooeinosrati@gmail.com
محمدناصر سقاي بي‌ريا/ استاديار گروه روان‌شناسي مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) mnbiria@iki.ac.ir
دريافت: 02/09/1400 ـ پذيرش: 24/01/1401
چکيده
هدف اين پژوهش، تدوين الگوي نظري «مقابله با تنيدگي براساس منابع اسلامي» و اعتبارسنجي آن است. براي دستيابي به اين هدف، در آغاز به منابع دست اول اسلامي، از جمله قرآن کريم (به‌صورت بررسي تمام متن)، نهج‌البلاغه، ميزان‌الحکمه، تفسيرهاي مرتبط و برخي منابع دست دوم مراجعه شد. مفاهيم مرتبط با مقابله با تنيدگي به روش «داده‌بنياد» استخراج گرديد و بر پايه آن مؤلفه‌هاي اوليه الگو تدوين شد. سپس به‌منظور اعتباريابي الگو، مؤلفه‌ها در اختيار نُه کارشناس اسلامي و همچنين صاحب‌نظر در روان‌شناسي براي اظهارنظر درباره مطابقت مؤلفه‌ها و نحوه ارتباط آنها با مستندات قرار گرفت. يافته‌هاي كمّي نشان داد ميزان شاخص CVI در دامنه 88/0 تا 1 و ميزان شاخص CVR در دامنه 78/0 تا 1 قرار دارد. با توجه به مقدار به‌دست‌آمده براي اين دو شاخص، معلوم شد الگوي پيشنهادي براي مقابله با تنيدگي براساس منابع اسلامي، از روايي محتوايي مناسبي برخوردار است. بنابراين ساختار مؤلفه‌اي و فرايندي آن تأييد گرديد. در نهايت، چهار مقوله شامل شرايط زمينه‌اي (پذيرش مباني خداشناختي، هستي‌شناختي و انسان‌شناختي اسلام)، عوامل علّي (اصلاح اسناد و شناخت ويژگي‌هاي دنيا و آخرت)، راهبردها (راهبردهاي استحکام‌بخشي دروني، راهبردهاي ايجاد تغيير در عامل تنش‌زا)، و پيامد‌ها (معنادهي درست به حوادث تنش‌زا، کاستن از تنش‌ها) استخراج شد و نحوه هريک از مؤلفه‌ها به شکل فرايندي تبيين گرديد و بر پايه آن الگوي «مقابله با تنيدگي براساس منابع اسلامي» به شکل نموداري ترسيم شد.
کليدواژه‌ها: الگوي نظري، مقابله، تنيدگي، مقابله ديني، اعتبارسنجي.
شماره صفحه:
31