Ravanshenasi Wa Din, Volume 9, Issue 1, No 33, Year 2025 , Pages 27-50
A Comparison between the Islamic Interventions and Developed Cognitive-Behavioral Therapy and Their Effects on Increasing the Couples’ Marital Satisfaction
Article Type:
Research
Writers:
✍️ Mohammad reza Salarifar / Assistant professor of psychology department, Hawzah and University research center / MSALARIFAR@RIHU.AC.IR
Seyed jalal Yunesi/ / Assistant professor of Tehran welfare sciences University / jyounesi@uswr.ac.ir
Mohammad hosein Sharifinia
/ Assistant professor of psychology, Hawzah and University research center / sharifinia1@gmail.com
/ Assistant professor of psychology, Hawzah and University research center / sharifinia1@gmail.comHamid reza Salarifar / Assistant professor of education, Kharazmi University / hrhassanabadi@gmail.com
Abstract:
This research seeks to compare between the effects of Islamic interventions in couple therapy and that of the developed cognitive-behavioral couple therapy on increasing the couples’ marital satisfaction. Islamic couple therapy is based on the method of independent judgment which is used in the Islamic sciences. The cognitive-behavioral method is drawn from the works of Epstein and Baucom. In the statistical comparison between the two approaches, the analysis-based test of ‘’frequent variance or related measures’’ was used. The Islamic couple therapy consists of the five sections: cognitive, emotional, behavioral, structural interventions (power distribution, conjugal rights and limits according to Islamic fiqh) and spiritual interventions (doctrinal, moral and ritual instructions). The statistical investigation shows that both methods have significant effects on increasing the couples’ marital satisfaction but no significant differences are detected between the efficiency of each of the two methods. Similarly, the sub-scales of personality adaptation, marital relations, conflict, and leisure time have significant change in the two methods but no significant difference is detected between the two methods.
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :مقایسه‌ی کارآمدی مداخلات اسلامی و درمان شناختی ـ رفتاری توسعه‌یافته در افزایش رضایت زناشویی زوجها
Abstract:
این تحقیق درصدد مقایسه‌ی کارآمدی مداخلات اسلامی در زوج درمانی با زوج درمانی شناختی ـ رفتاری توسعه یافته در افزایش رضایت زناشویی زوج هاست. تدوین زوج درمانی اسلامی بر اساس روش اجتهادی رایج در علوم اسلامی صورت گرفته است. روش «شناختی ـ رفتاری» از آثار اپشتاین و باکوم برگرفته شده است. در مقایسه‌ی آماری دو رویکرد، از آزمون تحلیل «واریانس مکرر یا اندازه های وابسته» استفاده شد. زوج درمانی اسلامی در پنج بخش مداخله های شناختی، عاطفی، رفتاری، ساختاری (توزیع قدرت، حقوق زوجین و مرزها بر اساس فقه اسلامی) و معنوی (توصیه های اعتقادی، اخلاقی و عبادی) ارائه گردید. بررسی آماری نشان داد که هر دو روش تأثیر معناداری در افزایش رضایت زناشویی زوج ها دارند، ولی تفاوت معناداری بین کارآمدی دو روش به دست نیامد. همچنین زیرمقیاس های سازگاری شخصیتی، ارتباط همسری، تعارض، و اوقات فراغت در اثر دو روش تغییر معنادار داشتند، ولی بین دو روش تفاوت معناداری مشاهده نشد.
References:
- نهج‌البلاغه، 1414ق، ترجمة محمد دشتي، قم، هجرت.
- آقايي، اصغر و سيدحميد آتش‌پور، 1383، «تأثير آموزش گروهي به شيوه شناختي ـ رفتاري بر روابط زناشويي مراجعين كلينيك مشاوره»، در: مقالات نخستين كنگره آسيب‌شناسي خانواده، تهران، دانشگاه شهيد بهشتي.
- ابن‌بابويه، محمد‌بن على، 1413ق، من لا يحضره الفقيه، قم، دفتر انتشارات اسلامى.
- احمدي، خدابخش، 1386، «نقش اعتقادات ديني در آسيب‌شناسي فرهنگي خانواده»، علوم رفتاري، ش 1، ص 9-16.
- اعتمادي، عذرا و همكاران، 1385، «بررسي اثربخشي زوج‌درماني شناختي رفتاري بر صميميت زوجين مراجعه‌كننده به مراكز مشاوره در اصفهان»، مطالعات روان‌شناختي، ش 1 و 2، ص 69-78.
- افخمي، ايمانه و همكاران، 1386، «بررسي رابطه بين ميزان بخشودگي و تعارض زناشويي زوجين در استان يزد»، خانواده‌پژوهي، ش 3 (9)، ص 442-431.
- اماني، حسين و جلال يونسي، 1383، «مطالعه درمان‌شناختي رفتاري به شيوه گروهي بر رضايت زناشويي زنان»، در: خلاصه مقالات سومين كنگره آسيب‌شناسي خانواده، تهران، دانشگاه شهيد بهشتي.
- اوليا، نرگس و همكاران، 1387، «تأثير آموزش برنامه غني‌سازي بر افزايش رضايت زناشويي زوجها»، انديشه‌هاي نوين تربيتي، ص 119-135.
- ايازي، سيدمحمدعلي و محمد ناصحي، 1389، «بررسي ساختار توزيع قدرت در رابطه زن- شوهر در خانواده از نگاه آيات و روايات»، زن در فرهنگ و هنر، ش 2 (1)، ص 113-133.
- باقريان، مهنوش و سعيد بهشتي، 1390، «بررسي اثربخشي آموزش مهارتهاي ارتباطي زناشويي مبتني بر آموزه‌هاي اسلامي بر سازگاري زناشويي زوجين»، فرهنگ مشاوره و روان‌درماني، سال دوم، ش 6، ص 73-90.
- برنشتاين، فليپ، 1380، زناشويي درماني، ترجمة حسن پورعابدي و غلامرضا منشئي، تهران، رشد.
- بوستاني‌پور عليرضا و همكاران، 1388، «فراتحليل اثربخشي الگوهاي شناختي رفتاري در درمان مشكلات زناشويي»، تازه‌ها و پژوهش‌هاي مشاوره، ش 22، ص 7-27.
- پورمحسني، فرشته، 1389، طراحي برنامه توانمندسازي زوجين بر مبناي الگوي رضايت‌مندي زناشويي و مقايسه آن با برنامه توانمندسازي انريچ، به راهنمايي عباسعلي اللهياري، تهران، دانشگاه تربيت مدرس.
- ثنايي، باقر، 1387، مقياس‌هاي سنجش خانواده و ازدواج، تهران، بعثت.
- جمشيدي، محمدعلي، 1390، اثربخشي توانمندسازي كاركردي زوجين به صورت گروهي بر رضامندي زناشويي مبتني بر رويكرد اسلامي، پايان‌نامه كارشناسي ارشد روان‌شناسي، قم، مؤسسة آموزشي پژوهشي امام خميني.
- حافظي كن‌كت، حسين و سيدامير قدمي، 1390، «بررسي مقايسه‌اي تأثير مشاوره گروهي با دو رويكرد انتخاب و شناختي رفتاري بر ميزان رضايت زناشويي زوج‌هاي شهر نورآباد»، تازه‌ها و پژوهش‌هاي مشاوره، ش 10 (38)، ص 51-80.
- حسن‌زاده، محمدحسن، 1388، زوج‌درماني گروهي معنوي – مذهبي با تکيه بر مفاهيم و فنون اسلامي و مقايسه آن با الگوي مک‌مستر با تکيه بر روش‌شناختي رفتاري در افزايش عملکرد خانواده، پايان‌نامه دکتري مشاوره، تهران، دانشگاه تربيت معلم.
- حسيني، سيدابوالقاسم، 1380، اصول بهداشت رواني، مشهد، دانشگاه علوم پزشکي.
- حميد، نجمه و همكاران، 1391، «اثربخشي روان‌درماني شناختي رفتاري مذهب‌محور توأم با بازآموزي بخشودگي بر كاهش تعارضات زناشويي و افزايش رضايت از زندگي در زوجين»، روان‌شناسي و دين، سال پنجم، ش2، ص 5-35.
- حميد، نجمه، 1391، «بررسي اثربخشي آموزش تحليل ارتباط محاوره‌اي مذهب‌محور بر ميزان عشق و علاقه، احترام به همسر و رضايت زناشويي»، روان‌شناسي و دين، سال پنجم، ش 4، ص 23-40.
- خداياري‌فرد، محمد و همكاران، 1381، «روش درماني عفو با تأكيد بر ديدگاه اسلامي»، انديشه و رفتار، ش 29، ص 39-48.
- خسروجاويد، مهناز و همكاران، 1389، «تأثير درمان‌شناختي رفتاري گروهي بر كاهش افسردگي و افزايش رضايت زناشويي در زنان متأهل مراجعه‌كننده به مراكز مشاوره شهر رشت»، زن و بهداشت، ش 1 (3)، ص 55-72.
- داتيليو، فرانک، 1391، درمان‌شناختي رفتاري با زوجها و خانواده‌ها، ترجمة نبي‌الله خواجه و همكاران، تهران، كتاب ارجمند.
- داتيليو، فرانک، و بهروز بيرشک، 1385، «رفتاردرماني شناختي زوجها»، تازه‌هاي علوم شناختي، سال هشتم، ش 31، ص 71-80.
- دانش، عصمت، 1383، «تأثير خودشناسي در افزايش ميزان سازگاري زناشويي»، پژوهش‌هاي مشاوره، ش 3 (11)، ص 8-30.
- دانش، عصمت، 1389، «افزايش سازگاري زناشويي زوج‌هاي ناسازگار با مشاوره از چشم‌اندازي اسلامي»، مطالعات روان‌شناختي، دوره ششم، ش 2، ص 167-186.
- ذوالفقارپور، محبوبه و همكاران، 1383، «بررسي رابطه ميان ساختار قدرت در خانواده با رضامندي زناشويي زنان كارمند و خانه‌دار شهر تهران»، تازه‌ها و پژوهش‌هاي مشاوره، ش 11، ص 31-46.
- رجبي، غلامرضا و همكاران، 1389، «تأثير درمان‌شناختي رفتاري گروهي بر كاهش افسردگي و افزايش خشنودي زناشويي در زنان»، مطالعات اجتماعي روان‌شناختي زنان (مطالعات زنان)، ش 24، ص 25-42.
- رحماني، محمدعلي و همكاران، 1390، «مقايسه اثربخشي زوج‌درماني گروهي شناختي رفتاري و گروه درماني شناختي رفتاري بر ميزان رضايت زناشويي و افسردگي جانبازان»، روان‌شناسي تربيتي، ش 6، ص ص 47-63.
- رسولي، رويا و همكاران، 1391، «مقايسه و بررسي رابطه جهت‌گيري مذهبي و عمل به باورهاي ديني با سازگاري زناشويي در طلاب و دانشجويان»، خانواده‌پژوهي، سال هشتم، ش 32، ص 427-440.
- رضايي، جواد و همكاران، 1391، «تأثير آموزش زوج‌درماني اسلام‌محور بر تعهد زناشويي زوجين»، روان‌شناسي و دين، سال پنجم، ش 1، ص 37-60.
- رفيعي‌بندري، فرحناز و رحمت‌الله نوراني‌پور، 1384، «تأثير آموزش شناختي رفتاري بر رضايت زناشويي زوج‌هاي دانشجو مستقر در خوابگاه متأهلين دانشگاه تهران»، تازه‌ها و پژوهش‌هاي مشاوره، ش 4(14)، ص 25-40.
- روحاني، عباس و داوود معنوي‌پور، 1387، «رابطه عمل به باورهاي ديني با شادكامي و رضايت زناشويي در دانشگاه مباركه»، دانش و پژوهش در روان‌شناسي كاربردي، ش 10 (35-36)، ص 189-206.
- زادهوش، سميه و همكاران، 1390، «مقايسه اثربخشي گروه درماني شناختي رفتاري همراه با توصيه‌هاي مذهبي و گروه درماني شناختي رفتاري کلاسيک بر کيفيت ارتباط زناشويي بانوان»، خانواده‌پژوهي، ش 7 (1)، ص 55-69.
- سالاري‌فر، محمدرضا، 1389، مقابله با خشونت خانگي عليه زنان، قم، دفتر مطالعات زنان.
- ـــــ ، 1385، خانواده در نگرش اسلام و روان‌شناسي، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- ـــــ ، 1393، طراحي زوج درماني شناختي رفتاري مبتني بر متون اسلامي و مقايسه كارآمدي آن با زوج‌درماني شناختي رفتاري توسعه‌يافته در افزايش رضايت زناشويي زوجها، پايان‌نامه دكتري روان‌شناسي، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- سالاري‌فر، محمدرضا و همكاران، 1392، «مباني و ساختار زوج درماني اسلامي»، مطالعات اسلام و روان‌شناسي، ش 12، ص 37-69.
- سعيديان، فاطمه و همكاران، 1387، «بررسي ساختار قدرت در خانواده با تعارضات زناشويي»، پژوهش‌هاي مشاوره، ش 7(28)، ص 35-52.
- سليمانيان، علي‌اكبر و شكوه نوابي‌نژاد، 1373، بررسي تأثير تفكرات غيرمنطقي بر اساس رويكرد شناختي بر نارضايتي زناشويي، پايان‌نامه كارشناسي ارشد روان‌شناسي، تهران، دانشگاه تربيت معلم.
- شايسته، گلناز و همكاران، 1385، «رابطه رضايت‌مندي زناشويي با باورهاي ارتباطي و انتظارات غيرمنطقي زوجين»، خانواده‌پژوهي، ش 2(7)، ص 223-238.
- شريفي‌نيا، محمدحسين، 1391، الگوهاي روان‌درماني يكپارچه با معرفي درمان يكپارچه توحيدي، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- صفورايي، محمدمهدي، 1388، ساخت و اعتباريابي پرسش‌نامه سنجش كارآمدي خانواده از ديدگاه اسلام، پايان‌نامه دكتري، روان‌شناسي، مؤسسة آموزشي پژوهشي امام خميني.
- طباطبائي، سيدمحمدحسين، 1374، تفسير الميزان، قم، جامعه مدرسين.
- طبرسي، فضل‌بن حسن، 1988، مجمع‌البيان في تفسير القرآن، بيروت، دارالمعرفه.
- فاتحي‌زاده، مريم‌السادات و سيد‌احمد احمدي، 1384، «بررسي الگوهاي ارتباطي ازدواج و ميزان رضايت‌مندي زناشويي زوجين شاغل در دانشگاه اصفهان»، خانواده‌پژوهي، ش 1(2)، ص 109-120.
- فتوحي بناب، سكينه و همكاران، 1390، «اثربخشي زوج درمانگري شناختي رفتاري اسلامي و تحليل رفتار متقابل بر خودشناسي زوج‌هاي ناسازگار»، مطالعات روان‌شناختي، ش 7(2)، ص 37-64.
- فتوحي بناب، سكينه، 1388، «بررسي اثربخشي آموزش رويكردهاي زوج‌درماني شناختي‌ـ رفتاري اسلامي و تحليل رفتار متقابل بر سازگاري زناشويي زوج‌هاي ناسازگار»، تازه‌ها و پژوهش‌هاي مشاوره، ش 8(32)، ص 109-127.
- قبادي، كاوه و همكاران، 1390، «تقسيم كار خانگي ميان زوجين، عدالت ادراك شده از آن و رضايت زناشويي»، خانواده‌پژوهي، ش 7(26)، ص 207-223.
- كياني، مژده و همكاران، 1389، «مطالعه چگونگي توزيع قدرت در خانواده: مدلي بر اساس نظريه مبنايي»، خانواده‌پژوهي، ش 6(22)، ص 175-192.
- گال، مرديت و همكاران، 1384، روش‌هاي تحقيق كمي و كيفي در علوم تربيتي و روان‌شناسي، ترجمة احمدرضا نصر و همكاران، تهران، سمت.
- گواهي‌جهان، فاطمه، 1386، «رابطه بين داشتن معنا در زندگي و رضايت از زندگي زناشويي»، روان‌شناسي تربيتي، ش 2(8)، ص 49-68.
- مجاهد، عزيزالله و همكاران، 1388، «مقايسه تأثير درمان شناختي رفتاري با رويكرد اسلامي و درمان شناختي رفتاري كلاسيك بر سلامت رواني همسران شهدا و جانبازان»، اصول بهداشت رواني، ش 44، ص 282-291.
- مجلسي، محمدباقر، 1983، بحارالانوار، بيروت، موسسه الوفا.
- منجزي، فرزانه و همكاران، 1391، «اثربخشي آموزش مهارتهاي ارتباطي با رويكرد اسلامي بر رضامندي زناشويي زوجها»، دانش و پژوهش در روان‌شناسي كاربردي، سال سيزدهم، ش 37، ص 3-10.
- مهدوي، محمدصادق و حبيب صبوري، 1382، «بررسي ساختار توزيع قدرت در خانواده»، مطالعات اجتماعي – روان‌شناختي زنان، ش 1(2)، ص 27-67.
- نجارپوريان، سمانه و همكاران، 1390، «بررسي تأثير شناخت درماني معنوي بر سازگاري زناشويي زوجين پارانوئيد در اصفهان»، فرهنگ مشاوره، ش 6، ص 91-100.
- نصر اصفهاني، نرگس و همكاران، 1392، «بررسي تأثير آموزش معنامحور بر صميميت زناشويي زنان»، مجله علمي دانشگاه علوم پزشكي قزوين، ش 17(1)، ص 47-43.
- نيکخواه، زهرا و حميدرضا آقامحمديان، 1383، «بررسي ميزان اثربخشي آموزش گروهي مهارتهاي ارتباطي با رويکرد شناختي رفتاري در رضايت‌مندي زناشويي»، در: نخستين کنگره آسيب‌شناسي خانواده، تهران، دانشگاه شهيد بهشتي.
- نيكويي، مريم و سوسن سيف، 1384، «بررسي رابطه دين‌داري با رضايت‌مندي زناشويي»، پژوهش‌هاي مشاوره، ش 4(13)، ص 61-80.
- نيکولز، مايکل و ريچارد سي شوارتز، 1387، خانواده درماني مفاهيم و روش‌ها، ترجمة محسن دهقاني و همکاران، تهران، دانژه.
- وكيل نظري، آليله، 1390، «مقايسه اثربخشي زوج درماني شناختي رفتاري غني‌شده و زوج درماني تلفيقي رفتاري در افزايش رضايت زناشويي»، پژوهش‌هاي نوين روان‌شناختي، سال ششم، ش 22، ص 149-175.
- هاروي، مايکل، ۱۳۸۸، زوج‌درماني، ترجمة خدابخش احمدي و همكاران، تهران، دانژه.
- هالفورد، كيم، 1387، زوج‌درماني كوتاه مدت، ترجمة مصطفي تبريزي و همكاران، تهران، فراروان.
- يونسي، سيدجلال و زهره شيري، 1387، درمان ناهنجاري‌هاي رواني در کودکان نوجوانان و خانواده‌ها، تهران، دانشگاه علوم بهزيستي و توانبخشي.
- يونسي، سيدجلال و فاضل بهرامي، 1388، «پيش‌بيني رضايت زناشويي و تفكر قطعي‌نگر در زوجين»، روان‌شناسان ايراني، سال پنجم، ش 19، ص 241-250.
- Baucom, D.H, & Shoham. V, 1998, Empirically supported couple and family therapies for adult problem, Journal of cousulting and clinical psychology, v. 66, p. 53-88
- Bisch, G. h, & Helmeke, K, B, 2007, Couple Therapy and Religion and Spirituality, Journal of couple and Relationship, Therapy, v. 6, p. 167-179
- Butler, M, 1998, Not just a time out: change dynamics of prayer for religious couple in conflict situations, Family process, v. 37(4), p. 451-457.
- Call, V. R. A, & Heaton, T. B, 1997, Religious influence on marital stability, Journal forthe Scientific Study of Religion, v. 36, p. 382-392.
- Caughlin, J. P, & Johnson, M. P, 1999, The tripartite nature of marital commitment: Personal, moral, andstructural reasons to stay married, Journal of Marriage and theFamily, v. 61, p. 160-177.
- Curtis, K. T, & Ellison. C. G, 2002, Religious Heterogamy and Marital Conflict: Findings from the National Survey of Families and Households, Journal of Family, v. 23, p. 551-576.
- Dattilio, Frank. M, 2010, Cognitive Behavioral Theraphy with Couples and families "The Guilford PreSS
- DiMatteo, M.Robin, 1991, The Pschology of Health, Illness and Medical Care, California: Wadsworth.
- Epstein, B. N, & Baucom, D. H, 2002, Enhanced Cognitive-Behavior Therapy for Couples, Washington DC: APA.
- Fennel, D. L, 2007, Characteristics of long- term first marriage, Journal of mental counseling, v. 15, p. 445-460.
- Fincham, F. D, & et al, 2007, "Longitudinal Relations between Forgiveness and ConflictResolution in Marriage", Journal of Family Psychology, v. 21(3), p: 542-545.
- Green, S. G, & Bauer, T. N, 1995, Supervisory mentoring by advisers: Relationships with doctoralstudent potential, productivity, and commitment: Personnel Psychology, v. 48(3), p. 537-561.
- Gurman, Alan S, & et al, 2002, Clinical Handbook of Couple Therapy, New York: The Guilford Press.
- Larson, L. E, & Goltz, J. W, 1989, Religious participation and marital commitment, Review of Religious Research, v. 30, p. 387-400.
- Lichter, D. T, & Carmalt, J. H, 2009, Religion and marital quality among low-income couples, Social Science Research, 38, 168-187.
- Mahoney, A, & et al, 2002, Marriage and the spiritual realm: the role of primal and distal religiousconstructs in marital functioning, Journal of family psychology, v. 13(3), p. 17.
- Mahoney, A, 2005, Religion and Conflict in Marital and Parent-Child Relationships, Journal of Social Issues, v. 61, N. 4, p. 689-706.
- Maltby, & et al, 2004, "Forgiveness and Mental Health Variables: Interpreting the Relationship Using an Adaptational-Continuum Model of Personality and Coping", Personality and Individual Differences, v. 37(8), p. 1629-1641.
- Rye, M, & et al, 2000, Religious perspective on forgiveness: Forgiveness, Theory, research, and Practice, New York, the Gruilford Press, p. 17-40.
- Sager, D. E, & Sager, W. G, 2005, Sanctus marriage enrichment, Counseling and Therapy for Couples and Families, v. 2, p. 212-218.
- Speranger, E, 1982, Types of Men: The Psychology and Ethics of Personality, Translate by P. J. W.
- Tavermina, J, 1987, Power relatinships in families: A social exchang perspective, Journal of family process, v. 7, p. 423-436
- Walsh, F, 2009, Spiritual Resources in family Therapy, NewYork :The Guilford Press.
- Yadegari, Hajar, 2005, "Forgiveness and Its Relationship with Life Satisfaction between Married Men and Women", Paper presented at the Women's Worlds2005: 9th International Interdisciplinary Congress on Women, Seoul, South Korea, p. 19-24.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Salarifar, Mohammad reza, Yunesi/, Seyed jalal, Sharifinia, Mohammad hosein, Salarifar, Hamid reza.(2025) A Comparison between the Islamic Interventions and Developed Cognitive-Behavioral Therapy and Their Effects on Increasing the Couples’ Marital Satisfaction. Ravanshenasi Wa Din, 9(1), 27-50
Mohammad reza Salarifar; Seyed jalal Yunesi/; Mohammad hosein Sharifinia; Hamid reza Salarifar."A Comparison between the Islamic Interventions and Developed Cognitive-Behavioral Therapy and Their Effects on Increasing the Couples’ Marital Satisfaction". Ravanshenasi Wa Din, 9, 1, 2025, 27-50
Salarifar, M, Yunesi/, S, Sharifinia, M, Salarifar, H.(2025) 'A Comparison between the Islamic Interventions and Developed Cognitive-Behavioral Therapy and Their Effects on Increasing the Couples’ Marital Satisfaction', Ravanshenasi Wa Din, 9(1), pp. 27-50
