Conceptual model of mental health based on the communication of the concepts of “Salamah” and “Maraz” in Islamic resources
Article Type:
Research
Writers:
Hamid Rafieihonar
/ PHD of general phsycology, the researcher of the Quran and Hadith Research Center,Islamic Phsycology Department / hamidrafii2@gmail.com
/ PHD of general phsycology, the researcher of the Quran and Hadith Research Center,Islamic Phsycology Department / hamidrafii2@gmail.comAbstract:
“Mental Health” is a psychological concept that has been considered by religious researches. The purpose of this study was to provide a conceptual model for mental health through identification and investigation of concepts related to “Salamah”(health) and “Maraz”(disease) in Islamic sources, which was done by conceptual analysis method. Ten related concepts were identified. In order to make a comparison between the concepts, each of them was first analyzed in seven indexes, then their relationship was examined, and finally, by identifying the key elements, the proposed mental health model was presented. The findings showed that from the analysis and communication of the five concepts of health and the six concepts of the field of disease, three key elements of Islamic mental health are derived that Contains “ability”, “Acceptance of monotheistic criterion”, and “monotheistic compatibility”. By combination of two recent elements with the ability; can be found four types of health which include “lack of health”, “incomplete health”, “health”, and “complete health”. Each of these types can be explained with some of the Islamic concepts of health and disease.
Key Words: Mental Health, Afiyah, Bala, Disorder, Islamic Psychology, Conceptual Model
چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
Title :مدل مفهومی «سلامت روان» بر اساس ارتباط‌شناسی مفاهیم «سلامت» و «مرض» در منابع اسلامی
Abstract:
«سلامت روان»، مفهومی روان شناختی است که مورد توجه پژوهش های دینی قرار گرفته است. هدف این پژوهش، ارائه یک مدل مفهومی در سلامت روان از طریق شناسایی و بررسی مفاهیم مرتبط به حوزه سلامت و مرض در منابع اسلامی بود که با روش تحلیل مفهومی ـ محتوایی انجام شد. ده مفهوم مرتبط شناسایی شد. برای مقایسه بین مفاهیم، ابتدا هر یک از آنها در هفت شاخص تحلیل شد، سپس ارتباط آنها مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت، با شناسایی عناصر کلیدی، مدل پیشنهادی سلامت روان ارائه شد. یافته ها نشان داد که از تحلیل و ارتباط شناسی پنج مفهوم حوزه سلامت و شش مفهوم حوزه بیماری، سه عنصر کلیدی «توانمندی»، «معیارپذیری توحیدی»، و «سازش پذیری توحیدی» به دست می آید که از ترکیب دو عنصر اخیر، با محوریت توانایی؛ به چهار سنخ در سلامت می توان دست یافت که عبارتند از: «عدم سلامت»، «سلامت ناکامل»، «سلامت»، و «سلامت کامل». هر یک از سنخ ها با بخشی از مفاهیم اسلامیِ حوزه سلامت و بیماری قابل تبیین خواهند بود.
References:
- نهج‌البلاغه، 1414ق، تحقیق: فیض‌الاسلام، قم، هجرت.
- صحیفة سجادیه، 1419ق، قم، نشر الهادی.
- ابن‌أبي زينب، محمدبن ابراهيم، 1397ق، الغيبة للنعماني، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، تهران، صدوق.
- ابن‌اثير جزرى، مبارك‌بن‌محمد، 1367، النهاية في غريب الحديث و الأثر، چ چهارم، قم، مؤسسه مطبوعاتي اسماعيليان.
- ابن‌دريد، محمدبنحسن، 1410ق، جمهرة اللغه، بيروت، دارالعلم للملايين.
- ابن‌سينا، حسین‌بن‌عبدالله، 1404ق، الشفاء (المنطق)، تحقيق: سعيد زايد، قم، کتابخانه آيت‌الله مرعشى نجفي.
- ابن‌شعبه حراني، حسن‌بن‌علي، 1404ق، تحف‌العقول، تحقیق: علی‌اکبر غفاری، چ دوم، قم، نشر اسلامی.
- ابن‌طاووس، على‌بن‌موسى، 1418ق، الإقبال بالأعمال الحسنة فيما يعمل مرة فى السنة (ط- الحديثة)، قم، دفتر تبليغات اسلامى.
- ابن‌فارس، احمد، 1404ق، معجم المقاييس في اللغه، قم، مكتب الاعلام الاسلامي.
- ابن‌قولويه، جعفربن‌محمد، 1399ق، كامل الزيارات، تحقیق: عبدالحسین امینی، نجف اشرف، دارالمرتضویه.
- ابن‌منظور، محمد‌بن‌مكرم، 1414ق، لسان‌العرب، چ سوم، بیروت، دار صادر.
- ابوترابی، علی، 1383، «معیارهای رفتار سالم از دیدگاه اسلام»، معرفت، ش 84، ص 16-28.
- تميمى‌آمدى، عبدالواحد، 1408ق، تصنيف غررالحكم و دررالكلم، تصحیح: مصطفی درایتی، قم، دفتر تبلیغات اسلامي.
- جوادي آملي، عبدالله، 1383، تسنيم: تفسير قرآن كريم (ج 2)، تنظيم: علي اسلامي، چ چهارم، قم، اسراء.
- جوهری، اسماعيل‌بن حماد، 1376، الصحاح، بیروت، دار الملایین.
- حلى، على‌بن‌يوسف، 1408ق، العدد القويّة لدفع المخاوف اليومية، قم، كتابخانه آيت‌الله مرعشى نجفى.
- حميرى، نشوان‌بن سعيد، 1420ق، شمس‌العلوم، دمشق، دارالفکر.
- راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد، 1412ق، مفردات الفاظ القرآن، دمشق، دارالقلم.
- زمخشرى، محمودبن‌عمر، 1429ق، مقدمة الأدب، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامي دانشگاه تهران.
- ساجدی، ابوالفضل، 1387، «دین و بهداشت روان»، روان‌شناسی و دین، سال اول، ش 1، ص 55-86.
- شجاعی، محمدصادق و مجتبي حیدری، 1389، نظریه‌های انسان سالم با نگرش به منابع اسلامی، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- صدوق، محمدبن‌على، 1398ق، التوحيد، قم، جامعه مدرسين.
- ـــــ ، 1378ق، عيون اخبارالرضا، تهران، نشر جهان.
- ـــــ ، 1405ق، الخصال، تحقيق: علي‌اكبر غفاري، قم، نشر اسلامي.
- ـــــ ، 1406ق، ثواب‌الأعمال و عقاب‌الأعمال، چ دوم، قم، دار الشريف الرضي للنشر.
- ـــــ ، 1428ق، علل‌الشرائع، قم، کتابفروشی داوری.
- ـــــ ، 1400ق، الأمالي، چ دوم، بیروت، اعلمی.
- طباطبائي، سيدمحمدحسين، 1374، الميزان فی تفسير القرآن، ترجمة سيدمحمدباقر موسوى همدانى، چ پنجم، قم، جامعه مدرسين.
- طباطبایی، سیدمحمدکاظم، 1390، منطق فهم حدیث، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- طبرسى، حسن‌بن‌فضل، 1412ق، مکارم‌الاخلاق، چ چهارم، قم، شریف رضی.
- طريحى، فخرالدين، 1375، مجمع‌البحرين، تهران، كتابفروشى مرتضوى.
- طوسی، محمدبنحسن، 1411ق، مصباح‌المتهجد، بیروت، فقه الشیعه.
- ـــــ ، 1414ق، الأمالي، قم، دار الثقافه.
- طوسی، نصیرالدین، 1418ق، شرح‌الاشارات و التنبيهات، قم، نشرالبلاغه.
- عانی، نزار، 1385، کتاب‌شناسی توصیفی ـ تحلیلی اسلام و روان‌شناسی، ترجمة بهروز رفیعی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- عسكرى، حسن‌بن‌عبدالله، 1400ق، الفروق في اللغه، بيروت، دارالافاق الجديده.
- علیپور، مهدی و سیدحمیدرضا حسنی، 1394، پارادایم اجتهادی دانش دینی (پاد)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- فارابى، ابونصر، 1405ق، فصول منتزعه، تحقيق فوزى نجار، چ دوم، تهران، المكتبة الزهراء.
- فراهیدي، خلیل‌بن‌احمد، 1426ق، العین، تهران، اسوه.
- فیومی، احمدبن‌محمد، 1414ق، مصباح‌المنیر، قم، دارالهجره.
- قمى، على‌بن‌ابراهيم، 1404ق، تفسير القمي، چ سوم، قم، دارالكتاب.
- کلینی، محمد‌بن‌یعقوب، 1407 ق، الكافی، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، چ سوم، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
- مسعودی، عبدالهادی، 1395، درسنامه فقه‌الحدیث، قم، دارالحدیث.
- مطهری، مرتضی، 1390، انسان کامل، تهران، صدرا.
- مفصّل بن‌عمر، 1372ق (1950م)، توحید المفضل، تحقیق: کاظم مظفر، چ دوم، قم، داوری.
- مفيد، محمد‌بن‌محمد، 1413ق، الأمالي، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
- نرم‌افزار «جامع‌الاحادیث نسخه 3»، قم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- نرم‌افزار «قاموس اللغه 2»، قم، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- Haque, Amber, 2004, “Religion and Mental Health: The Case of American Muslims”, Journal of Religion and Health, v. 43, n. 1, p.45-58.
- Husain, Syed Arshad, 1998, “Religion and Mental Health from the Muslim Perspective”, In: H, Koenig(Ed.), Handbook of Religion and Mental Health (p 279-290), Academic Press.
- Keyes, L. M, 2005, “Mental Illness and/or Mental Health? Investigating Axioms of the Complete State Model of Health”, Journal of Consulting and Clinical Psychology, v. 73, n. 3, p. 539–548.
- Keyes, L. M, & Michalec, Barret, 2009, “Mental Health”, In: Shane J. Lopez (Ed.), Encyclopedia of positive psychology, Blackwell Publishing Ltd.
- Keyes, L. M, et al, 2002, “Toward a Science of Mental Health Positive Directions in Diagnosis and Interventions”, In: C. R. Snyder and Shane J. Lopez.,(Eds) Handbook of positive psychology, Oxford University Press.
- Koenig, Harold G, & Al-Shohaib, Saad, 2014, “Health and Well-Being in Islamic Societies: Background, Research, and Applications”, Springer International Publishing Switzerland.
- Nelson, James M, 2009, Psychology, Religion, and Spirituality, Springer Science.
- Nolen-Hoeksema, Susan, 2011, Abnormal Psychology, Fifth Edition, The McGraw-Hill Companies, Inc.
- Rogers, Anne, & Pilgrim, David, 2014, “A Sociology of Mental Health and Illness, Fifth Edition”, McGraw-Hill Education, Open University Press.
- Scheid, Teresa L, & Brown, Tony N, 2010, “Approaches to Mental Health and Illness: Conflicting Definitions and Emphases”, In: Scheid, Teresa L. and Brown, Tony N. (Eds.), A Handbook for the Study of Mental Health, Second Edition: Social Contexts, Theories, and Systems (1-6), Cambridge University Press.
- Vivian W.Q, Lou, 2015, Spiritual Well-Being of Chinese Older Adults Conceptualization, Measurement and Intervention, Springer Heidelberg New York Dordrecht London.
Cite this article:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
Rafieihonar, Hamid.(2025) Conceptual model of mental health based on the communication of the concepts of “Salamah” and “Maraz” in Islamic resources. Ravanshenasi Wa Din, 11(4), 5-26
Hamid Rafieihonar."Conceptual model of mental health based on the communication of the concepts of “Salamah” and “Maraz” in Islamic resources". Ravanshenasi Wa Din, 11, 4, 2025, 5-26
Rafieihonar, H.(2025) 'Conceptual model of mental health based on the communication of the concepts of “Salamah” and “Maraz” in Islamic resources', Ravanshenasi Wa Din, 11(4), pp. 5-26
