Ravanshenasi Wa Din, Volume 17, Issue 4, No 68, Year 2025 , Pages 61-80

    The Effectiveness of Cognitive Behavioral Therapy (CBT) with an Islamic Approach on Dysfunctional Attitudes and Coping Styles of Students

    Article Type: 
    Research
    Writers:
    Shahram Vahedi / Professor, Department of Educational Psychology, University of Tabriz / vahedi117@yahoo.com
    ✍️ Amir Yekanizad / PhD Student in Educational Psychology, University of Tabriz / yekaniamir@gmail.com
    Nadiyeh Arjmandi / PhD Student in Educational Psychology, University of Sistan and Baluchestan / Nadiyeharjmandii@gmail.com
    somayeh Aalizadeh / PhD Student in Educational Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz / somayehaalizadeh7@gmail.com
    Pages: 61-80 Receive Date: 2025/03/31 Accept Date: 2025/03/31
    dor 20.1001.1.20081782.1403.17.4.4.8
    doi 10.22034/ravanshenasi.2024.5000529
    Abstract: 
    The present study was conducted to determine the effectiveness of Cognitive Behavioral Therapy (CBT) with an Islamic approach on dysfunctional attitudes and coping styles of students. The research was quasi-experimental with pre-test and post-test design and included an experimental group and a control group with a follow-up period (4 months). The statistical population included all second-year male high school students (5936) in Khoy city in the academic year 1402-1403. The statistical sample included 40 students selected by multi-stage cluster random sampling and divided into two experimental and control groups (20 people in each group). The data collection instruments were Weissman and Beck’s Dysfunctional Attitudes Scale (1978) and the Coping Strategies Questionnaire of Lazarus and Folkman (1988). The intervention program of cognitive-behavioral therapy (CBT) with an Islamic approach was taught to the experimental group for 10 sessions of 90 minutes each. The data were analyzed using repeated measures analysis of variance. The results showed that cognitive-behavioral therapy (CBT) with an Islamic approach was effective on the components of dysfunctional attitudes and components of coping styles (P
    Keywords: 
    cognitive-behavioral therapy
    Islamic approach
    coping styles
    dysfunctional attitudes
    چکیده و کلیدواژه فارسی (Persian)
    Title :اثربخشی درمان شناختی رفتاری (CBT) با رویکرد اسلامی بر نگرش ناکارآمد و سبک‌های مقابله‌ای دانش‌آموزان
    Abstract: 
    پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان اثربخشی درمان ‌شناختی ـ رفتاری (CBT) با رویکرد اسلامی بر نگرش ناکارآمد و سبک‌های مقابله‌ای دانش‌آموزان انجام شد. روش پژوهش نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه آزمایشی و گروه گواه با دورۀ پیگیری (4 ماهه) بود. جامعۀ آماری شامل تمامی دانش‌آموزان پسر دورۀ دوم متوسطۀ شهر خوی در سال تحصیلی 1402ـ1403 که تعداد آنها 5936 بود. نمونۀ آماری تعداد ۴۰ نفر از جامعۀ مذکور بودند که به‌شیوۀ تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب و در دو گروه آزمایش و گواه (۲۰ نفر در هر گروه) انتخاب شدند. ابزار جمع‌آوری داده‌ها مقیاس نگرش‌های ناکارآمد وایزمن و بک (1978) و پرسش‌نامۀ راهبردهای مقابله‌ای لازاروس و فولکمن (1988) بود. برنامۀ مداخله‌ای درمان ‌شناختی ـ رفتاری (CBT) با رویکرد اسلامی به گروه آزمایش مدت ۱۰ جلسۀ 90 دقیقه‌ای آموزش داده شده. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس اندازه‌های مکرر تحلیل شدند. نتایج نشان داد که درمان ‌شناختی ـ رفتاری (CBT) با رویکرد اسلامی بر مؤلفه‌های نگرش ناکارآمد و مؤلفه‌های سبک‌های مقابله‌ای مؤثر بود (01/0>P). همچنین اثربخشی در مرحلۀ پیگیری 4 ماهه تداوم داشت. نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش، سودمندی و تأثیر درمان ‌شناختی ـ رفتاری (CBT) با رویکرد اسلامی بر نگرش ناکارآمد و سبک‌های مقابله‌ای دانش‌آموزان را تأیید می‌کند.
    Keywords: 
    درمان ‌شناختي ـ رفتاري
    رويکرد اسلامي
    سبک‌هاي مقابله‌اي
    نگرش ناکارآمد
    References: 
    • قرآن کریم. ترجمة علی مشکینی.
    • ابراهیمی، امرالله و موسوی، سیدغفور (1392). تهیه و اعتباریابی نسخۀ ۲۶ گویه‌ای مقیاس نگرش‌های ناکارآمد (26DAS-) ساختار عاملی، پایایی وروایی در بیماران سرپایی روان‌پزشکی. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی ایلام، ۲۱(۵)، ۲0ـ۲8.
    • احمدی، مریم و دیگران (1401). تأثیر متغیرهای الگوی چندبعدی معنوی با میانجیگری باورهای ناکارآمد بر اختلال وسواس. مطالعات اسلام و روان‌شناسی، 16(31) 129ـ153.
    • آکوچکیان، شهلا و دیگران (1395). اثر درمان شناختی ـ رفتاری مذهبی در راهبردهای مقابله با استرس و نمرۀ وسواس در بیماران مبتلا به اختلال وسواسی ـ جبری با محتوای مذهبی. تحقیقات علوم رفتاری، ۱۴(۲)، ۱68ـ۱72.
    • انصاری، حسن و دیگران (1398). طراحی روش درمان شناختی ـ رفتاری با رویکرد اسلامی بر مبتلایان به اختلال وسواس ـ بی‌اختیاری. مطالعات روان‌شناسی بالینی، 9(34)، 167ـ196.
    • باقرپور، معصومه (1397). ارتباط باورها و نگرش‌های دینی و سبک زندگی اسلامی با عملکرد شغلی معلمان مقطع ابتدایی. علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 6(11)، 93ـ110.
    • ثقفى تهرانى، محمد (1386). تفسیر روان جاوید. تهران: برهان.
    • جان‌بزرگی، مسعود (1395). روان درمانگری چندبعدی معنوی: فعالسازی عمل معنوی و اثربخشی آن بر مشکلات روان‌شناختی مراجعان مضطرب. پژوهش‌نامۀ روان‌شناسی اسلامی، 2(3)، 8ـ39.
    • جان‌بزرگی، مسعود (1402). درمان چند‌بعدی معنوی؛ یک رویکرد خداسو برای مشاوره و روان ‌درمانگری. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • جندقیان بیدگلی، محمدامین و دیگران (1402). درمان علائم افسردگی با رویکرد نوین درمان‌شناختی رفتاری مذهب محور: مطالعۀ مرور نظام‌مند. مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ۳۳(۲۲۲)، ۱71ـ۱84.
    • حسینی شاه‌عبدالعظیمی، حسین (1393). تفسیر اثنی عشری. تهران: آذرنیا.
    • خدری، بهزاد و دباغی، پرویز (1393). بررسی رابطۀ سبک‌های مقابله‌ای با سلامت روان سربازان. پرستار و پزشک در رزم، ۲(۵)، 195ـ200.
    • داستانی، محبوبه و دیگران (1401). اثربخشی درمان شناختی ـ رفتاری مذهبی در مقایسه با درمان شناختی ـ رفتاری سنتی بر بهبود عاطفه و امید مبتلایان به افسردگی اساسی. پژوهش در دین و سلامت، 8(4)، ۱13ـ۱28.
    • دهقانی فیروزآبادی، محمدحسین (1396). بررسی رابطۀ بین استرس ادراک‌شده، سبک‌های مقابله‌ای و نگرش مذهبی؛ با رضایت از زندگی مادران دارای کودک سرطانی. مطالعات روان‌شناسی و علوم تربیتی، 106(18)، 19ـ36.
    • رشیدزاده، عبدالله و دیگران (1397). تأثیر آموزش مهارت‌های مثبت‌اندیشی با تکیه بر منابع معنوی و اعتقادات اسلامی در تاب‌آوری و بهزیستی روان‌شناختی مادران دارای فرزند اوتیسم. مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 7(2)، 59ـ86.
    • شریفی‌نیا، محمد و مبارز، سیدحسن (1400). ساخت بستۀ آموزش توکل به خدا با تأکید بر قرآن کریم. پژوهش در علوم رفتاری و تربیتی با رویکرد اسلامی، 1(2)، 7ـ35.
    • شیری، طاهره و دیگران (۱۳۹۵). اثربخشی طرح‌واره درمانی بر نگرش‌های ناکارآمد نسبت به انتخاب همسر در دانشجویان دختر. فرهنگ مشاوره و روان درمانی، ۸(۲۹)، ۲07ـ236.
    • صدوق، محمد بن علی (1382). ثواب الاعمال و عقاب الاعمال. قم: نسیم کوثر.
    • طیب، سیدعبدالحسین (1389). اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌. قم: سبطین.
    • فرهوش، محمد و دیگران (1401). اثربخشی درمان ‌شناختی ـ رفتاری مذهبی در مقایسه با درمان ‌شناختی ـ رفتاری کلاسیک در افسردگی و خودپنداره و خداپنداره در مبتلایان به افسردگی. روان‌شناسی بالینی، 14(1)، 73ـ86.
    • قرائتی، محسن (1397). تفسیر نور. تهران: مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن.
    • کاویانی، زینب و دیگران (1398). اثربخشی درمان شناختی ـ رفتاری مذهب محور بر تاب‌آوری و نگرش‌های ناکارآمد زنان مبتلا به ام اس شهر تهران. پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، 14(55)، 159ـ175.
    • گال، مردیت و دیگران (1401). روش‌های تحقیق کمّی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی. ترجمۀ احمدرضا نصر و دیگران. تهران: سمت.
    • مجلسی، محمدباقر (1396). مرآة العقول. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    • مشاک، رویا و دیگران (1400). مقایسۀ اثربخشی درمان ‌شناختی ـ رفتاری مذهبی و درمان مثبت‌نگری بر خودانتقادی و پریشانی روان‌شناختی در زنان نابارور شهرستان اهواز. پژوهش پرستاری ایران، ۱۶(۳)، 59ـ73.
    • مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1397). برگزیدۀ تفسیر نمونه. قم: دارالکتب اسلامیه.
    • نعیمی، ابراهیم و دیگران (1395). اثربخشی آموزش مهارت‌های مثبت‌اندیشی با تأکید بر آموزه‌های دینی بر تاب‌آوری و رغبت‌های شغلی دانش‌آموزان. فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 7(28)، 1ـ26.
    • یداله‌پور، محمدهادی و دیگران (1398). مداخلۀ آموزشی مبتنی‌بر مذهب بر نشانگان افسردگی زنان متأهل مراجعه‌کننده به مراکز فرهنگی شهر بابل. پژوهش در دین و سلامت، 5(1)، 64ـ75.
    References: 
    • Abdoljabbari, M., Dastani, M., Jamshidi, M. A., Farhoush, M., Farhoush, M. (2022). The Effectiveness of Islamic Cognitive-behavioral Therapy Compared With Conventional Cognitive-Behavioral Therapy in Reducing Depression and Increasing Life Satisfaction and Spiritual Health in Patients With Depression. Health Spiritual Med Ethics, 9 (4), 207-216.
    • Asghar, H., Gul, S., Masroor, U. (2021). Development of cognitive behaviour therapy with islamic concepts for treatment of depression and Anxiety. Pakistan Social Sciences Review, 5 (2), 694-706.
    • Atwood, M., Friedman, A. (2020). A systematic review of enhanced cognitive behavioral therapy(CBT-E) for eating disorders. International Journal of Eating Disorders, 53 (3), 309-488.
    • Batmaz, S, Ozdel, K. (2016). psychometric properties of the Revised and Abbreviated form of the Turkish version of the Dysfunctional Attitude Scale. Psychology & Counseling, 118(1), 180-198.
    • Beck, A.T. Weishar, M. (1997). Cognitive Theraphy in Current Psychology Thraphies. New York: Peacock Publishers.
    • Beck, A. T., Brown, G., Steer, R. A., & Weissman, A. N. (1991). Factor analysis of the Dysfunctional Attitude Scale in a clinical population. Psychological Assessment: A Journal of Consulting and Clinical Psychology, 3(3), 478–483.
    • Bruijniks, J. E., Sijbrandij, M., Schlinkert, C. & Huibers, J. H. (2018). Isolating therapeutic procedures to investigate mechanisms of change in cognitive behavioral therapy for depression. Journal of Experimental Psychopathology, 9 (4), 1-11.
    • Cohen-Biton, L., Buskila, D. & Nissanholtz-Gannot, R. (2022). The correlation between problem-oriented coping and a sense of coherence among fibromyalgia patients who underwent the fibrotherapy model intervention programme. Clinical and Experimental Rheumatology, 40(6), 1143-1150.
    • de Abreu Costa, M., Moreira-Almeida, A. (2022). Religion-Adapted Cognitive Behavioral Therapy: A Review and Description of Techniques. J Relig Health, 61(1), 443–466.
    • Ding, S., Shi,W., Ding, L., Chen, Y., Dai, J., Yuan, H., & Zhou., G. (2024). The relationship between life events, life satisfaction, and coping style of college students. Psychology, Health & Medicine, 29 (2), 398-409.
    • Ezawa, I. D., Forand, N. R. & Strunk, D. R. (2020). An examination of dysfunctional attitudes and extreme response styles as predictors of relapse in guided internet-based cognitive behavioral therapy for depression. J Clin Psychol, 76, 1047–1059.
    • Folkman, S. & Lazarus, R. S. (1980). An analysis of coping in a middle-aged community sample. Journal of Health & Social Behavior, 21(3) 219- 239.
    • Folkman, S. & Lazarus, R. S. (1988). Manual for the Ways of Coping Questionnaire: Research Edition. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press.
    • Ghasemi, F. (2021). A motivational response to the inefficiency of teachers’ practices towards students with learned helplessness. Learning and Motivation, 73, 101705.
    • Grill, K. B., Wang, J., Cheng, Y. I., Lyon, M. E. (2020). The role of religiousness and spirituality in health-related quality of life of persons living with HIV: A latent class analysis. Psychology of Religion and Spirituality, 12(4), 494–504.
    • Hofmann, S.G. (2006). The importance of culture in cognitive and behavioral practice. Cognitive Behavioral Practic, 4(13): 243-54.
    • Heydari, M., Razban, F., Mirzaei, T. & Heidari, S. (2017). The Effect of Problem Oriented Coping Strategies Training on Quality of Life of Family Caregivers of Elderly with Alzheimer. Asian Journal of Nursing Education and Research, 7 (2), 168-172.
    • Higgins, J. & Andler, J. E. (2003). Measuring inconsistency in meta-analysis. Br. Med. J, 327(7414), 557–560.
    • Holas, P., Figueira-Putresza, E. & Domagala-Kulawik, D. (2022). Coping styles with stress and its relations to psychiatric and clinical symptoms in patients with sarcoidosis: A latent profile analysis. Respiratory Medicine, 211(8), 107171.
    • Jan, S & Anwar, M. (2018). Emotions management skills and barriers with library staff: A correlational survey of agriculture students. The Journal of Academic Librarianship, 44(1), 33-38.
    • Jahandar Lashki, S., Hosseini, S. S., & Kakabarayi, K. (2020). Developing a Structural Model to Predict the Attitude towards Infidelity based on Media Consumption and Mediators of Inefficient Attitudes, Marital Conflicts, and Sexual Satisfaction. Ijpb,14(2), 158-184.
    • Kaviani, Z. (2020). Comparing the effect of cognitive-behavioral (cbt) religious-based therapy, and treatment-based admission and commitment (act) on resilience, inefficient attitude, and coping styles of women with ms in Tehran. 4th International academic conference on humanities and social science. 52-62.
    • Ke, T., & Barlas, J. (2020). Thinking about feeling: Using trait emotional intelligence in understanding the associations between early maladaptive schemas and coping styles. Psychology and Psychotherapy: Theory, Research and Practice, 93(1), 1–20.
    • Khoshbooii, R., Hassan, S. A., Deylami, N., Muhamad, R., Engku Kamarudin, E. M., Alareqe, N .A. (2021). Effects of Group and Individual Culturally Adapted Cognitive Behavioral Therapy on Depression and Sexual Satisfaction among Perimenopausal Women. International. Journal of Environmental Research and Public Health, 18(14),7711.
    • Koenig, H. G., Al-Zaben, F. & Vanderweele, T. J. (2020). Religion and psychiatry: Recent developments in research. BJPsych Advances, 26(5), 262–272.
    • Koenig, H.G, Pearce, M. J., Nelson, B., Shaw, S. F., Robins, C. J. , Daher, N. S. (2015). Religious vs. conventional cognitive behavioral therapy for major depression in persons with chronic medical illness: A pilot randomized trial. The Journal of nervous and mental disease, 203(4), 243-51.
    • Lazarus, R.S. (1993). Coping Theory and Research: past, present and future. Psychosomatic Medicine, 55(3), 243-247.
    • Liu, B., Sun, J., Qin, X., Wang, M., Lu, X., Dong, Q. & Li, L. (2020). State-dependent and trait-like characteristics of dysfunctional attitudes in patients with major depressive disorder. Frontiers in Psychiatry, 11, 645.
    • Pelekanakis, A., Doré, I., Sylvestre, M. P., Sabiston, C. M. & O’Loughlin, J. (2022). Mediation by coping style In the association between stressful life events and depressive symptoms in young adults. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol, 57, 2401–2409.
    • Rodrigues, F., Pedro, M. & Tiago, S. (2023). Testing the Associations between Coping, Mental Health, and Satisfaction with Life in Portuguese Workers. European Journal of Investigation in Health, Psychology and Education, 13(7), 1245-1256.
    • Sigurvinsdóttir, A. L., Jensínudóttir, K. B., Baldvinsdóttir, K. D., Smárason, O. & Skarphedinsson, G. (2020). Effectiveness of cognitive behavioral therapy (CBT) for child and adolescent anxiety disorders across different CBT modalities and comparisons: A systematic review and meta-analysis. Nordic Journal of Psychiatry, 74(3),168–180.
    • Stefan, S., Cristea, I., Szentagotai Tatar, A. & David, D. (2019). Cognitive-behavioral therapy (CBT) for generalized anxiety disorder: Contrasting various CBT approaches in a randomized clinical trial. Journal of Clinical Psychology, 75 (5), 1141-1363.
    • Teo, D. C. L., Duchonova, K., Kariman, S. & Ng, J. (2021). Religion, spirituality, belief systems and suicide. In C. A. Alfonso, P. S. Chandra, & T. G. Schulze (Eds.), Suicide by self-immolation: Biopsychosocial and transcultural aspects. (pp. 183–200). Springer Nature Switzerland AG.
    • Tulbure, B.T., Andersson, G., Sălăgean, N. Pearce, M. & Koenig, H. (2018). Religious versus Conventional Internet-based Cognitive Behavioral Therapy for Depression. J Relig Health, 57 (5), 1634–1648.
    • Veisi, R., Kakabaraee, K., Chehri, A. & Arefi, M. (2024). Relationship between coping styles (problem-oriented, emotion-oriented, and avoidance-oriented) with psychological well-being in people with coronavirus-2019 experience in Kermanshah city. Journal of Education and Health Promotion, 13(7), 1-6.
    • Weissman, A., & Beck, A. T. (1978). Development and validation of the Dysfunctional Attitudes Scale: A preliminary analysis. In Proceedings of the 62nd Annual Meeting of the American Educational Research Association, Toronto, Canada.
    • Yigitoglu, G. T., & Keskin, G. (2019). Relationship between dysfunctional beliefs and stress coping methods in drug-addicted patients: A sample of Turkey. Indian journal of psychiatry, 61(5), 508–519.
    • 84 reads
    Cite this article: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Vahedi, Shahram, Yekanizad, Amir, Arjmandi, Nadiyeh, Aalizadeh, somayeh.(2025) The Effectiveness of Cognitive Behavioral Therapy (CBT) with an Islamic Approach on Dysfunctional Attitudes and Coping Styles of Students. Ravanshenasi Wa Din, 17(4), 61-80 https://doi.org/10.22034/ravanshenasi.2024.5000529

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Shahram Vahedi; Amir Yekanizad; Nadiyeh Arjmandi; somayeh Aalizadeh."The Effectiveness of Cognitive Behavioral Therapy (CBT) with an Islamic Approach on Dysfunctional Attitudes and Coping Styles of Students". Ravanshenasi Wa Din, 17, 4, 2025, 61-80

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Vahedi, S, Yekanizad, A, Arjmandi, N, Aalizadeh, S.(2025) 'The Effectiveness of Cognitive Behavioral Therapy (CBT) with an Islamic Approach on Dysfunctional Attitudes and Coping Styles of Students', Ravanshenasi Wa Din, 17(4), pp. 61-80

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    Vahedi, S, Yekanizad, A, Arjmandi, N, Aalizadeh, S. The Effectiveness of Cognitive Behavioral Therapy (CBT) with an Islamic Approach on Dysfunctional Attitudes and Coping Styles of Students. Ravanshenasi Wa Din, 2025; 17(4): 61-80