روان‌شناسی و دین، سال هفدهم، شماره اول، پیاپی 65، بهار 1403، صفحات 7-24

    شناسایی و روایی سنجی مولفه های نگرش به ازدواج و انتخاب همسر بر اساس منابع اسلامی

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    ✍️ سعید شریف یزدی / کارشناس‌ارشد روان‌شناسی مؤسسه اخلاق و تربیت / s.sharif.y213@gmail.com
    محمدرضا جهانگیرزاده / استادیار گروه روان‌شناسی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / jahangirzademr@gmail.com
    محمدرضا بنیانی / استادیار گروه مشاوره اسلامی دانشگاه معارف اسلامی / bonyani.1386@yahoo.com
    doi 10.22034/ravanshenasi.2024.2020607
    چکیده: 
    نگرش نسبت به خانواده و ازدواج در ایران، طی دهه‌های اخیر تغییرات فراوانی داشته است. تأثیرگذاری خانواده و ایفای مناسب نقش‌های آن، به‌ویژه انتقال ارزش‌ها و فرهنگ جامعه تحت تأثیر نگرش‌های اعضا قرار می‌گیرد. با توجه به اهمیت موضوع ازدواج و نگرش به آن، این پژوهش درصدد بوده است مؤلفه‌های نگرش به ازدواج و انتخاب همسر را از منابع دینی استخراج کند و به تبیین آنها بپردازد. رویکرد پژوهش «کیفی – کمی» بوده است؛ به این معنا که در بخش کیفی از روش «تحلیل محتوای متون دینی» استفاده شده و در بخش کمی، «توصیفی» از نوع پیمایشی که برای سنجش روایی مؤلفه‌های نگرشی از آن بهره گرفته شده است. در این پژوهش از طریق روش رمزگذاری (باز، محوری و گزینشی) مؤلفه‌های مرتبط با نگرش به ازدواج استخراج گردیده و برای سنجش روایی مؤلفه‌ها از نظر کارشناسان متخصص حوزه علوم دینی و روان‌شناسی بهره گرفته شده است. پس از ارزیابی مؤلفه‌ها توسط کارشناسان، تعداد 12 مؤلفه تأیید گردیده است. همچنین الگوی نگرشی در ابعاد گوناگون، اعم از انتخاب، جایگاه، کارکردها و بایسته‌ها تبیین شده که هر یک از این ابعاد، خود شامل چند مؤلفه نگرشی است. در بعد انتخاب، چهار مؤلفه (دین‌داری، اخلاق، خردورزی، تناسب) و در بعد جایگاه، دو مؤلفه‌ (فضیلت و سعادت) و در بعد کارکردها، چهار مؤلفه (برکت، رشددهندگی، مراقبت‌کنندگی و لذت) و در بعد بایسته‌ها، دو مؤلفه (تعظیم و تکریم و تسهیل) شناسایی و استخراج شده ‌است. در نهایت، مؤلفه‌های استخراج شده نگرش افراد به ازدواج و انتخاب همسر توسط کارشناسان متخصص ارزیابی و با استفاده از CVI تجزیه و تحلیل گردیده است. نتایج نشان‌دهنده میزان روایی مطلوب این مؤلفه‌هاست.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    Identification and Validation of the Components of Perspective on Marriage Based on Islamic Sources
    Abstract: 
    Iranian’s perspective on marriage has greatly changed in recent decades. The perspective of the family members influences the effective role of family and its proper performance of its roles, especially in the transmission of values and culture of the society. Considering the importance of the issue of marriage and the perspective on this matter, this research has tried to extract and explain the components of the perspective on marriage and choosing a spouse, from religious sources. The research approach is "qualitative-quantitative"; meaning that in the qualitative part, the "content analysis of religious texts" method is used, and in the quantitative part, "description" of the survey type was used to measure the validity of the perceptive components. The components related to the perspective on marriage are extracted in this research through the coding method (open, central and selective) and the validity of the components are measured according to the view of experts of religious sciences and psychology. After evaluating the components by experts, twelve components are confirmed. The perspective model has been explained in various dimensions as well, including choice, position, functions, and obligations; each of these dimensions includes several perceptive components. Four components (being religious, morality, wisdom, conformity) have been identified and extracted in the dimension of choice, two components (virtue and prosperity) in the dimension of position, four components (blessing, bringing about growth, caring and pleasure) in the dimension of functions and two components (bowing and honoring and facilitating) in the dimension of obligations. Finally, the extracted components of people's perspective towards marriage and choosing spouse have been evaluated by experts and is analyzed using CVI. The results show how much these components are valid.
    • آقاسی، محمد و فاطمه فلاح مین باشی، 1394، «نگرش جوانان ایرانی به انتخاب همسر، ازدواج و تشکیل خانواده»، پژوهش‌نامه زنان، دوره ششم (ویژه‌نامه)، ص 1-21.
    • ابن‌شعبه حرانی، 1376، تحف العقول، قم، رهاورد خرد.
    • ابو‌داود، سلیمان بن اشعث، 1420ق، سنن ابی داود، بیروت، دارالفکر.
    • اربابی، نرجس و علی تولایی، 1394، فراتحلیلی بر ملاک‌های انتخاب همسر از دیدگاه روانشناختی و دیدگاه اسلامی، در: کنفرانس بین‌المللی مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی، استانبول، ترکیه.
    • افروز، غلامعلی، 1389، مبانی روانشناختی ازدواج در بستر فرهنگ و ارزش‌های اسلامی، تهران، دانشگاه تهران.
    • پاینده، ابوالقاسم، 1383، نهج الفصاحه، تهران، جاویدان.
    • پناهی، علی‌احمد، 1390، همسرگزینی، چرا و چگونه، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    • حبشی، حمید، 1397، کتاب ازدواج: کتاب اول تاسیس، قم، معارف.
    • حرانی، حسن‌بن علی، 1404ق، تحف العقول، قم، جامعه مدرسین.
    • حرعاملی، محمدبن حسن، 1414ق، تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشَّریعة، قم، مؤسسة آل‌بیت لاحیاء التراث.
    • حسن‌زاده، رمضان، 1392، روان شناسی خانواده، عشق و ازدواج (مدیریت خانواده)، تهران، ساوالان.
    • حسین‌خانی، هادی، 1396، معیارهای انتخاب همسر از دیدگاه اسلام و ساخت مقیاس آن، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
    • راوندی، فضل‌الله‌بن علی، 1377، النوادر، قم، دارالحدیث.
    • سالاری‌فر، محمدرضا، 1385، خانواده در نگرش اسلام و روان شناسی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • شکوهی‌یکتا، محسن و همکاران، 1391، روان شناسی خانواده، تهران، تیمورزاده - طبیب.
    • صادقی، منصوره‌سادات، 1396، سلامت و تداوم ازدواج: الگویی بومی اسلامی، مشهد، آستان قدس رضوی.
    • صدوق، محمدبن علی، 1363، من لایحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین.
    • صدوق، محمدبن علی، 1403ق، الخصال، قم، جامعه مدرسین.
    • طبرسی، حسن‌بن فضل، 1377، مکارم الاخلاق، قم، شریف رضی.
    • طوسی، محمدبن حسن، 1414ق، امالی، قم، دارالثقافه.
    • فیض‌کاشانی، محمدبن مرتضی، 1365، الوافی، اصفهان، مکتبه امیرالمومنین (ع).
    • کاظمی پور، شهلا، 1388، «سنجش نگرش جوانان نسبت به ازدواج و شناخت آثار و پیامدهای آن»، فرهنگ در دانشگاه اسلامی، ش 42، ص 75-95.
    • کلینی، محمدبن یعقوب، 1407ق، الکافی، قم، دارالحدیث.
    • متقی‌هندی، علی‌بن حسام الدین، 1413ق، کنزالعمال، بیروت، مؤسسه الرساله.
    • مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحارالانوار، بیروت، داراحیا التراث العربیه.
    • مصطفوى، حسن، 1368، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‏.
    • مفید، محمدبن محمد بن نعمان، 1410ق، المقنعه، قم، اسلامی.
    • مینتز، استیون و سوزان کلوگ، 1386، «جایگاه خانواده در غرب»، ترجمة مرتضی مداحی، معرفت، ش 116، ص 67-75.
    • نوری، حسین، 1408ق، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، قم، مؤسسه آل بیت لاحیاء التراث.
    • Gubernskaya, Z, 2008, "Changing Attitudes toward Marriage and Children in Six Countries", Sociological Perspectives, No. 53 (2), p. 179-200.
    • Martin, P. & Specter, G. & Martin, D. & Martin, M, 2003, "Expressed Atittude Of Adolescents Toward Marriage And Family Life", Adolescence, No. 38 (150), p. 359-367.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    شریف یزدی، سعید، جهانگیرزاده، محمدرضا، بنیانی، محمدرضا.(1403) شناسایی و روایی سنجی مولفه های نگرش به ازدواج و انتخاب همسر بر اساس منابع اسلامی. فصلنامه روان‌شناسی و دین، 17(1)، 7-24 https://doi.org/10.22034/ravanshenasi.2024.2020607

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    سعید شریف یزدی؛ محمدرضا جهانگیرزاده؛ محمدرضا بنیانی."شناسایی و روایی سنجی مولفه های نگرش به ازدواج و انتخاب همسر بر اساس منابع اسلامی". فصلنامه روان‌شناسی و دین، 17، 1، 1403، 7-24

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    شریف یزدی، سعید، جهانگیرزاده، محمدرضا، بنیانی، محمدرضا.(1403) 'شناسایی و روایی سنجی مولفه های نگرش به ازدواج و انتخاب همسر بر اساس منابع اسلامی'، فصلنامه روان‌شناسی و دین، 17(1), pp. 7-24

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    شریف یزدی، سعید، جهانگیرزاده، محمدرضا، بنیانی، محمدرضا. شناسایی و روایی سنجی مولفه های نگرش به ازدواج و انتخاب همسر بر اساس منابع اسلامی. روان‌شناسی و دین، 17, 1403؛ 17(1): 7-24