روان‌شناسی و دین، سال شانزدهم، شماره چهارم، پیاپی 64، زمستان 1402، صفحات 113-132

    بررسی کارکردهای روان‌شناختی سرگرمی با رویکرد اسلامی

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    سید عبدالله میرخندان / سطح 4 فقه و اصول، حوزه علمیه قم / abdollahmirkhandan@yahoo.com
    doi 10.22034/ravanshenasi.2024.2020692
    چکیده: 
    سرگرمی‌های مدرن از مفاهیم نوظهور در عصر حاضرند که اثرات و کارکردهای متعددی، ازجمله کارکردهای روان‌شناختی، دارند. شناخت این کارکردها خود از لحاظ علمی دارای اهمیت خاصی است؛ به‌طوری‌که گاه این کارکردها برای سازندگان خودِ این سرگرمی‌ها نیز مجهول و ناشناخته است. نکتة دیگر، شرایط تأثیرگذار در مطلوب بودن یا نبودن این کارکردهاست. توجه به ملاحظات اسلامی می‌تواند در حل این مسائل راهگشا باشد. در همین راستا، پژوهش پیش‌رو با روش توصیفی ـ تحلیلی در پی یافتن کارکردهای روان‌شناختی سرگرمی و شرایط مطلوبیت آنها از دیدگاه اسلامی است. در این پژوهش مشخص شد که برخی از کارکردهای روان‌شناختی سرگرمی عبارت‌اند از: شادی و تفریح؛ یادگیری و آموزش؛ خودشکوفایی و تعالی‌یابی؛ تخلیة هیجانات؛ هیجان‌خواهی و برانگیختگی؛ تجدید قوا و آرمیدگی؛ رهایی‌یابی از مشکلات؛ ارضای حس آرمان‌خواهی؛ غفلت‌زایی و سازگاری؛ روان‌درمانی؛ خودیابی و جانشین‌پذیری. در دنیای امروز، غالباً این کارکردها به‌صورت نامطلوب محقق می‌شوند. از منظر اسلامی برای اینکه این کارکردها مطلوب باشند، برخی ملاحظات لازم است؛ ازجمله اینکه: سرگرمی حلال باشد و به نتایجی چون غفلت از امور مطلوب و وظایف دیگر انسان، فخرفروشی، رفتار ناگهانی و فاقد دوراندیشی، اعتیاد به سرگرمی، ایجاد نیاز کاذب (مانند مدگرایی)، یکسان‌سازی فرهنگی، تهاجم به فرهنگ اسلامی و سلطة (اقتصادی، فرهنگی و سیاسی) طاغوتیان منجر نشود.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    The Examination of Psychological Functions of Entertainment from the Islamic Perspective
    Abstract: 
    Modern entertainments are new-fangled concepts in the present time, which have various effects and functions, including psychological ones. Knowing these functions is scientifically significant thus they sometimes remain unknown even to the inventers of these entertainments themselves. Another point is the influential conditions on the desirability or undesirability of these functions. Taking account of Islamic considerations can guide us in solving these issues. In this course, the following research aims to identify the psychological functions of entertainment and their desirability from the Islamic perspective through a descriptive-analytical method. The research has identified some of the psychological functions of entertainment including: joy and amusement, learning and education, self-fulfillment and self-transcendence, emotional catharsis, thrill-seeking and excitement, rejuvenation and tranquility, getting rid of problems, satisfying idealistic desires, oblivion and adaptation, psychotherapy, self-discovery, and substitutability. In today's world, these functions are often realized in undesirable ways. From the Islamic perspective, for these functions to be desirable, certain considerations are necessary, such as ensuring that the entertainment is lawful and lead not to outcomes such as neglecting wanted issues and man's other duties, ostentation, sudden and thoughtless behavior, addiction to entertainment, creating false needs (such as fashenism), cultural homogenization, attacking the Islamic culture, and dominance by tyrants (economic, cultural, and political).
    • نهج‌البلاغه، 1414ق، قم، هجرت.
    • نهج‌الفصاحه، 1382، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران، دنیای دانش.
    • اباذری، یوسف، 1381، «نوربرت الیاس و فرایند متمدن شدن»، مطالعات جامعه‌شناختی، ش 19، ص 19ـ26.
    • ابن‌شعبه حرانی، حسن‌بن علی، 1404ق، تحف العقول، قم، جامعة مدرسین.
    • احمدی، علی‌اصغر، 1379، «نقش اولیا در گذران اوقات فراغت فرزندان»، پیوند، ش 249و250 و 251، ص ۳۹ـ۵۳.
    • استونز، راب، 1379، متفکران بزرگ جامعه‌شناسی، ترجمة مهرداد میردامادی، تهران، نشر مرکز.
    • اسدی، علی، 1354، «فراغت، تعاریف و دیدگاه‌ها»، کمیته گذران اوقات فراغت، تهران، سازمان برنامه ‌و بودجه.
    • بازرگان، فریدون، 1346، «بازی از نظر روان‌شناسی»، پژوهش‌های فلسفی، ش 81، ص ۸۹–۱۱۰.
    • باهنر، ناصر و سیدحسین شرف‌الدین، 1391، «تکاپوی نظری برای کشف مواضع هنجاری اسلام درباره سرگرمی»، معرفت فلسفی، ش 36، ص 157ـ194.
    • بشارت، محمدعلی و همکاران، 1395، «برانگیختگی در بیماران مبتلا به افسردگی، اختلال‌های اضطرابی و افراد عادی، یک مطالعه مقایسه‌ای»، علوم روان‌شناختی، ش 59، ص 315ـ334.
    • پرونووست، ژیل، 1386، «معانی اجتماعی و فرهنگی فراغت»، ترجمة داود حیدری، رشد آموزش علوم اجتماعی، ش 35، ص 3۶ـ۴۱.
    • تمیمی‌ آمدی، عبدالواحدبن محمد، 1410ق، غررالحکم و درر الکلم، قم، دار الکتب اسلامی.
    • تندنویس، فریدون، 1381، «جایگاه ورزش در اوقات فراغت مردم ایران»، پژوهش در علوم ورزشی، ش 4، ص ۱۱۵ـ۱۳۴.
    • ربانی، رسول و حامد شیری، 1388، «اوقات فراغت و هویت اجتماعی (بررسی جامعه‌شناختی الگوهای گذران اوقات فراغت جوانان در تهران)»، تحقیقات فرهنگی، ش 8، ص 209ـ242.
    • رحمتی، محمدمهدی، 1388، جامعه‌شناسی خشونت ورزشی، تهران، علمی و فرهنگی.
    • شجاعی، محمدصادق، 1391، انگیزش و هیجان؛ نظریه‌های روان‌شناختی و دینی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    • شرف‌الدین، سیدحسین، 1394، سرگرمی رسانه‌ای: رویکردی اسلامی ـ ارتباطی به سرگرمی در سیمای ملی، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
    • شرف‌الدین، سیدحسین، 1399، «رویکردی روان‌شناختی به سرگرمی و فراغت»، سبک زندگی، ش 11، ص 103-124.
    • شهیدی، هاشم، 1387، «بررسی تأثیر ویژگی‌های خانوادگی بر چگونگی گذران اوقات فراغت فرزندان در کوی‌های سازمانی»، مدیریت نظامی، ش 30، ص ۳۵ـ۱۰۲.
    • صدوق، محمدبن علی، 1362، الخصال، قم، جامعة مدرسین.
    • صدوق، محمدبن علی، 1403ق، معانی الاخبار، قم، جامعة مدرسین.
    • صدوق، محمدبن علی، 1413ق، من لایحضره الفقیه، قم، جامعة مدرسین.
    • طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعة مدرسین.
    • طبرسی، حسن‌بن فضل، 1412ق، مکارم الأخلاق، چ چهارم، قم، شریف الرضی.
    • فرانکن، رابرت، 1389، انگیزش و هیجان، ترجمة حسن شمس اسفندآباد و دیگران، چ سوم، تهران، نشر نی.
    • فروم، اریک، 1368، انقلاب امید در ریشه‌های عوامل غیراومانیستی و اومانیستی جامعه صنعتی، ترجمة مجید روشنگر، تهران، مروارید.
    • فقه‌الرضا (منسوب به امام رضا(ع) )، 1406ق، مشهد، مؤسسة آل‌البیت (ع).
    • فیست، جس و گریگوری جی فیست، 1390، نظریه‌های شخصیت، ترجمة یحیی سیدمحمدی، تهران، روان.
    • فیومی، احمدبن محمد، 1414ق، المصباح المنیر، قم، شریف الرضی.
    • قرائتی، محسن، 1383، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
    • کالینگوود، جرج، 1379، «هنر به‌مثابه سرگرمی»، ترجمة محمد کاشی صابره، فارابی، ش 38، ص 95ـ112.
    • کریمی، عبدالعظیم، 1382، «ضرورت پر نکردن اوقات فراغت»، پیوند، ش 285و286 و 287، ص 22ـ29.
    • کریمی، عبدالعظیم، 1386، «آسیب‌شناسی اوقات فراغت»، پیام، ش 83، ص 180ـ191.
    • کلینی، محمدبن یعقوب، 1407ق، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
    • مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
    • محدثی، جواد، 1388، ادب آل الله؛ مباحثی پیرامون شعر شیعی ادبیات آیینی، چ دوم، قم، زائر.
    • مزلو، ابراهام هارولد، 1372، انگیزش و شخصیت، ترجمه احمد رضوانی، چاپ سوم، مشهد، آستان قدس رضوی.
    • منادی، مرتضی، 1386، «اوقات فراغت و چالش‌های جهانی‌شدن مقایسه دو نسل»، مطالعات فرهنگی و ارتباطات، ش 8، ص 131ـ166.
    • وبلن، تورستین، 1383، نظریه طبقه مرفه، ترجمة فرهنگ ارشاد، تهران، نشر نی.
    • ورزش و تربیت ‌بدنی در جمهوری اسـلامی، 1360، تهران، وزارت آموزش و پرورش.
    • هادیان‌فرد، حبیب و بهمن نجاریان، 1379، «شوخی و طنز در روان‌درمانی»، تازه‌های روان‌درمانی، ش 17-18، ص ۵۱–۶۵.
    • Harris, Richard Jackson & Cady, Elizabeth Tait & Tran, Tuan Quoc, 2006, "Comprehension and Memory", in: Psychology of entertainment, New York, Routledge.
    • Oliver, Mary Beth & Kim, Jinhee & Sanders, Meghan S, 2006, "Personality", in: Psychology of entertainment, New York, Routledge.
    • Pavlik, John & Mcintosh, Shawn, 2018, Converging Media A New Introduction to Mass Communication, Sixth Edition, New York, Oxford University Press.
    • Scheele, Brigitte & DuBois, Fletcher, 2006, "Catharsis as a Moral Form of Entertainment", in: Psychology of entertainment, New York, Routledge.
    • Schreier, Margrit, 2006, "(Subjective) Well-Being", in: Psychology of entertainment, New York, Routledge.
    • Valkenburg, Patti M & Peter, Jochen, 2006, "Fantasy and Imagination", in: Psychology of entertainment, New York, Routledge.
    • Zuckerman, Marvin, 2006, "Sensation Seeking in Entertainment", in: Psychology of entertainment, New York, Routledge.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    میرخندان، سید عبدالله.(1402) بررسی کارکردهای روان‌شناختی سرگرمی با رویکرد اسلامی. فصلنامه روان‌شناسی و دین، 16(4)، 113-132 https://doi.org/10.22034/ravanshenasi.2024.2020692

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    سید عبدالله میرخندان."بررسی کارکردهای روان‌شناختی سرگرمی با رویکرد اسلامی". فصلنامه روان‌شناسی و دین، 16، 4، 1402، 113-132

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    میرخندان، سید عبدالله.(1402) 'بررسی کارکردهای روان‌شناختی سرگرمی با رویکرد اسلامی'، فصلنامه روان‌شناسی و دین، 16(4), pp. 113-132

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    میرخندان، سید عبدالله. بررسی کارکردهای روان‌شناختی سرگرمی با رویکرد اسلامی. روان‌شناسی و دین، 16, 1402؛ 16(4): 113-132