روان‌شناسی و دین، سال پانزدهم، شماره سوم، پیاپی 59، پاییز 1401، صفحات 27-46

    مفهوم‌شناسی «خرد» در روان‌شناسی و تناظرشناسی مفاهیم آن در منابع اسلامی

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    علی بیات / دانشجوی دکتری روان شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه / abayat@rihu.ac.ir
    ✍️ حمید رفیعی هنر / استادیار گروه اخلاق پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی / hamidrafii2@gmail.com
    محمدرضا جهانگیرزاده قمی / استادیار روان شناسی عمومی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) / jahangirzademr@gmail.com
    چکیده: 
    تحقیق در این باره که «خرد چیست و چگونه تعریف می شود؟» بنیادی ترین حوزه از مطالعات خرد است. هدف این پژوهش، مفهوم شناسی «خرد» در روان شناسی و شناسایی مفاهیم متناظر آن در منابع اسلامی است. بدین منظور، برای مفهوم شناسی «خرد» در روان شناسی و سپس شناسایی مفاهیم متناظر با آن در منابع اسلامی، از روش «معناشناسی زبانی» و در بخش بررسی میزان مطابقت این مفاهیم با خرد در منابع اسلامی، از روش «توصیفی زمینه یابی» استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد: حوزه معنایی «خرد» در لغت و روان شناسی، با مؤلفه هایی همچون «دانش ساختاری و فرایندی، ژرف نگری، نیک خواهی و ارزش های متعالی، کنترل هیجانی و عواطف مثبت و عمل به دانش و توانمندی های مهارتی» مشخص می شود. متناظر با حوزه معنایی «خرد» در لغت و روان شناسی، واژگانی از جمله «عقل، علم، معرفت، حکمت، فطنه، ذکاء، فهم، شعور، ادراک، استنتاج فکر، فقه، رویه، خبره، کیاست، فراست، درایت، حصافت، حذاقت، تدبر، تمییز، نصح و بصیرت» در منابع اسلامی شناسایی شد. نتایج پژوهش در گام دوم نشان داد: مفاهیم «استنتاج، حذاقت، حصافت، و نصیحت» با میزان شاخص روایی محتوایی (CVI) 72/.، 44/.، 44/.، و 36/. حذف و 19 مفهوم دیگر از میزان قرابت مطلوب با خرد در منابع اسلامی برخوردار است.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    "Wisdom" in Psychology and the Correspondence of its Concepts in Islamic Sources
    Abstract: 
    Investigating what wisdom is and how it should be defined is the most fundamental concern in discussions on wisdom. The aim of this research is to conceptualize "wisdom" in psychology and to identify its corresponding concepts in Islamic sources. "Linguistic semantics" has been used for the conceptualization of "wisdom" in psychology and the identification of its corresponding concepts in Islamic sources. For examining the correspondence between these concepts and wisdom in Islamic sources, the method of "descriptive contextualization" has been used. The research findings show that the semantic field of "wisdom" in vocabulary and psychology is characterized by components such as "structural and process knowledge, insight, benevolence and transcendental values, emotional control and positive emotions, acting on knowledge and skills ". Corresponding to the semantic field of "wisdom" in vocabulary and psychology, words such as "intellect, science, knowledge, hikmah, intelligence, cleverness, understanding, intelligence, perception, inference of thought, jurisprudence, procedure, expert, sagacity, acumen, tact, perspicacity, ingenuity, thoughtfulness, discernment, advice and insight" were identified in Islamic sources. The results of the research in the second step showed that the concepts of "inference, wisdom, prudence, and advice" with a content validity index (CVI) of 72.00, 44.00, 44.00, and 36.00 were removed and 19 other concepts possess the needed level of correspondence and affinity with wisdom in Islamic sources.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    بیات، علی، رفیعی هنر، حمید، جهانگیرزاده قمی، محمدرضا.(1401) مفهوم‌شناسی «خرد» در روان‌شناسی و تناظرشناسی مفاهیم آن در منابع اسلامی. فصلنامه روان‌شناسی و دین، 15(3)، 27-46

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    علی بیات؛ حمید رفیعی هنر؛ محمدرضا جهانگیرزاده قمی."مفهوم‌شناسی «خرد» در روان‌شناسی و تناظرشناسی مفاهیم آن در منابع اسلامی". فصلنامه روان‌شناسی و دین، 15، 3، 1401، 27-46

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    بیات، علی، رفیعی هنر، حمید، جهانگیرزاده قمی، محمدرضا.(1401) 'مفهوم‌شناسی «خرد» در روان‌شناسی و تناظرشناسی مفاهیم آن در منابع اسلامی'، فصلنامه روان‌شناسی و دین، 15(3), pp. 27-46

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    بیات، علی، رفیعی هنر، حمید، جهانگیرزاده قمی، محمدرضا. مفهوم‌شناسی «خرد» در روان‌شناسی و تناظرشناسی مفاهیم آن در منابع اسلامی. روان‌شناسی و دین، 15, 1401؛ 15(3): 27-46