روان‌شناسی و دین، سال پانزدهم، شماره دوم، پیاپی 58، تابستان 1401، صفحات 25-44

    مبانی روش‌شناختی روان‌شناسی اسلامی

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    محمدرضا احمدی محمدآبادی / استادیار گروه روان شناسی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) / m.r.ahmadi313@gmail.com
    چکیده: 
    هدف پژوهش حاضر شناسایی و تبیین مبانی روش شناختی در روان شناسی اسلامی است. بدین منظور، به منابع دست اول اسلامی، از جمله قرآن و روایات و نیز منابع فلسفی مراجعه شد و داده های مربوط به نحوه شناخت، روش های شناخت و ابزار شناخت جمع آوری گردید. داده ها به شیوه «تحلیل محتوای کیفی متون» بررسی و با مباحث روان شناختی مقایسه گردید. یافته ها نشان داد: اولاً، سه چارچوب کلی یا پارادایم اثبات گرایانه، هرمنوتیک و انتقادی بر روش شناسی موجود در روان شناسی حاکم است. ثانیاً، روش تجربی در روان شناسی معاصر برای کشف واقعیت های روانی، سیطره دارد. روش تجربی و به طور خاص روش آزمایشگاهی ـ هر دو ـ از اندیشه های بنیادین مادی گرایی نسبت به انسان و منحصرسازی شناخت به مجاری حسی برخاسته اند. اما از منابع اسلامی به دست می آید: 1) روش بررسی همواره تابع ماهیت موضوع است و امری دلبخواهی نیست. 2) روش های کشف واقع متنوع اند و روش تجربی تنها نسبت به یک دسته از واقعیت ها بسندگی دارد. 3) روش تجربی قابل اعتماد است و اطمینان عرفی در پی دارد و گاهی یقین آور است. 4) روش نقلی برای شناخت واقعیت های فراحسی و فراعقلی کاربرد دارد و راهی برای کشف واقع است. 5) راه شناخت واقعیت های غیرمادی، مانند ماهیت پیکره انسان عمدتاً استدلال  عقلی است. 6) ابزار نهایی شناخت که بر همه روش ها سیطره دارد، عقل است. 7) ارزش مداری بر انتخاب روش ها و فنون حاکم است. 8) چارچوب یا پارادایم حاکم بر روش شناسی اسلامی «واقع گرایی عقلانی» است.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    The Methodological Foundations of Islamic Psychology
    Abstract: 
    The aim of the present research is to identify and explain the methodological foundations of Islamic psychology. For this purpose, first-hand Islamic sources including the Qur'an and narrations as well as the philosophical sources were referred to, and data related to methods and tools of cognition were collected. The data were analyzed through qualitative content analysis and compared with psychological topics. The findings showed that firstly, three general positivistic, hermeneutic and critical frameworks or paradigms govern the existing methodology in psychology. Secondly, the experimental method dominates the contemporary psychology for discovering the psychological realities. The experimental method and specifically the laboratory method - both of them – have risen from the fundamental ideas of materialism about humans and the exclusiveness of cognition to sensory channels. What is obtained from Islamic sources includes: 1) Research method always depends on the nature of the subject and is not arbitrary. 2) The methods of discovering facts are diverse and the experimental method is only sufficient for one group of facts. 3) The experimental method is reliable; it provides customary assurance and is sometimes certain. 4) The narrative method is used to know extra-sensory and extra-intellectual realities; it is one of the ways of discovering the reality. 5) The way to know immaterial realities, such as the nature of human, is mainly rational reasoning. 6) The ultimate tool of knowledge that dominates all methods is reason. 7) Value governs the selection of methods and techniques. 8) The framework or paradigm governing Islamic methodology is "rational realism".
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    احمدی محمدآبادی، محمدرضا.(1401) مبانی روش‌شناختی روان‌شناسی اسلامی. فصلنامه روان‌شناسی و دین، 15(2)، 25-44

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    محمدرضا احمدی محمدآبادی."مبانی روش‌شناختی روان‌شناسی اسلامی". فصلنامه روان‌شناسی و دین، 15، 2، 1401، 25-44

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    احمدی محمدآبادی، محمدرضا.(1401) 'مبانی روش‌شناختی روان‌شناسی اسلامی'، فصلنامه روان‌شناسی و دین، 15(2), pp. 25-44

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    احمدی محمدآبادی، محمدرضا. مبانی روش‌شناختی روان‌شناسی اسلامی. روان‌شناسی و دین، 15, 1401؛ 15(2): 25-44