روان‌شناسی و دین، سال شانزدهم، شماره سوم، پیاپی 63، پاییز 1402، صفحات 43-59

    مفهوم‌شناسی «اراده» در روان‌شناسی و تناظریابی آن در منابع اسلامی

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    مجید قندی زاده / کارشناس ارشد مؤسسة آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره) / ghandizadeh.majid@gmail.com
    ✍️ محمدرضا جهانگیرزاده قمی / استادیار روان شناسی عمومی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره) / jahangirzademr@gmail.com
    چکیده: 
    قدمت مفهوم «اراده» در متون فلسفی و دینی را می توان قریب پانصد سال قبل از میلاد مسیح دانست، لیکن ورود این مفهوم به دنیای روان شناسی نوین، با تغییر و تحولاتی روبه رو گردید. ازاین رو پژوهش حاضر با هدف «مفهوم شناسی اراده در گستره دانش روان شناسی و تناظریابی آن در منابع اسلامی» شکل گرفت. بدین منظور، در گام اول، «اراده» در روان شناسی و مفاهیم متناظر با آن در منابع اسلامی با استفاده از روش معناشناسی زبانی مفهوم شناسی شد و در گام دوم، میزان مطابقت این مفاهیم با «اراده» در منابع اسلامی با استفاده از روش «توصیفی» زمینه یابی و بررسی گردید. نتایج یافته های پژوهش نشان داد: حوزه معنایی «اراده» در لغت و روان شناسی با مؤلفه هایی همچون «توانایی روانی، کشش هشیارانه، توانمندی رفتاری، تصمیم گیری، مهار خود و رفتار هوشمند» مشخص می شود. مفاهیم متناظر با حوزه معنایی «اراده» در لغت و روان شناسی، واژگانی از جمله «اراده، طلب، اختیار، رغبت، میل، شوق، شهوه‌ی، محبه، وُد، تمنّی، انتخاب، مشیت، عزم، صبر، حزم، صریمه، قصد، تحرّی، نیت، إمّعه، المنزعه، الهوی، الاصرار، نکث، إهمال، جزم، هم، ابتغاء، قضاء، قدرت، عطوفه و تصمیم» در منابع اسلامی شناسایی شد. نتایج پژوهش در گام دوم نشان داد: مفاهیم «وُد، حزم، امّعه، المنزعه، نکث، اهمال، قضاء، قدرت، عطوفه و تصمیم» با میزان شاخص روایی محتوایی (CVI) 625/0، 625/0، 625/0، 75/0، 625/0، 5/0، 5/0، 625/0، 5/0 و 75/0 حذف و 22 مفهوم دیگر از قرابت مطلوب با اراده در منابع اسلامی برخوردارند.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    An Investigation into the Concept of "Will Power" in Psychology and Islamic Sources
    Abstract: 
    The concept of "will power" in philosophical and religious texts dates back to around five hundred years before Christ, but in modern psychology, this concept has had some changes and transformations. Therefore, the present study is conducted with the aim of conceptualizing will power in psychology and Islamic sources. For this purpose, in the first step, the psychological concept of "will power" and the concepts corresponding to it in Islamic sources were studied using the linguistic semantics method; and in the second step, the degree of conformity of these concepts with "will power" in Islamic sources was investigated using the descriptive survey method. The research results showed that the semantic field of "will power" is characterized in lexicology and psychology by components such as mental ability, conscious inclination, behavioral ability, decision-making, self-control and intelligent behavior. In Islamic sources, the following concepts correspond to the semantic field of "will power" in lexicology and psychology: will, desire, choice, inclination, passion, lust, love, interest, providence, determination, patience, intention, neglect, decision, taharri, Imm'a, al-manza'a, al-havi, al-israr, nakth, hamm, ibtigha, qadha, qadar, and otufa. Based on research results, in the second step, the concepts wod, hazm, Imm’a, al-manza'ah, nakth, qadha, otufa, negligence, power, and decision with the content validity index (CVI) of 0.625, 0.625, 0.625, 0.75, 0.625, 0.5, 0.5, 0.625, 0.5, and 0.75 were deleted; and 22 other concepts with good correspondence to the concept of will power in Islamic sources were retained.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    قندی زاده، مجید، جهانگیرزاده قمی، محمدرضا.(1402) مفهوم‌شناسی «اراده» در روان‌شناسی و تناظریابی آن در منابع اسلامی. فصلنامه روان‌شناسی و دین، 16(3)، 43-59

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    مجید قندی زاده؛ محمدرضا جهانگیرزاده قمی."مفهوم‌شناسی «اراده» در روان‌شناسی و تناظریابی آن در منابع اسلامی". فصلنامه روان‌شناسی و دین، 16، 3، 1402، 43-59

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    قندی زاده، مجید، جهانگیرزاده قمی، محمدرضا.(1402) 'مفهوم‌شناسی «اراده» در روان‌شناسی و تناظریابی آن در منابع اسلامی'، فصلنامه روان‌شناسی و دین، 16(3), pp. 43-59

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    قندی زاده، مجید، جهانگیرزاده قمی، محمدرضا. مفهوم‌شناسی «اراده» در روان‌شناسی و تناظریابی آن در منابع اسلامی. روان‌شناسی و دین، 16, 1402؛ 16(3): 43-59