الگوی سه‌بعدی فرزندپروری اسلامی با تأکید بر پرورش فرزند صالح
نویسندگان:
چکیده:
دغدغه‌ی اصلی والدین مسلمان تربیت فرزندان با الگویی اسلامی است. پژوهش حاضر با هدف یافتن الگوی فرزندپروری اسلامی با بررسی منابع اسلامی انجام شده است. روش پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است که از طریق روش اسنادی و تحلیل محتوای کیفی برای به‌دست‌آوری داده‌ها استفاده شد. از نظر هدف، این پژوهش ازجمله تحقیقات بنیادی است. با توجه به آموزه‌های اسلامی، الگویی اسلامی، متشکل از سه مؤلفه‌ی اصلی برای فرزندپروری به‌دست آمد: ۱. تکریم به‌عنوان بعد عاطفی ـ معنوی؛ ۲. تأدیب به‌عنوان بعد رفتاری؛ ۳. تعلیم به‌عنوان بعد شناختی. این الگوی تربیتی هدفمند بوده و با توجه به موضوع بحث (تربیت فرزند صالح) به‌دست آمده است. این نوع طراحی، مبتنی بر الگوی زمینه‌ای فرزندپروری دارلینگ استینبرگ است. علاوه بر این الگو، زیرشاخه‌هایی نیز برای هریک از این مؤلفه‌‌ها به‌دست آمد.
Article data in English (انگلیسی)
Title:
The Three-dimensional Model of Islamic Parenting with an Emphasis on Raising Righteous Children
Abstract:
The primary concern of Muslim parents is raising their children according to Islamic guidelines. In their paper, the authors have aimed to find an Islamic parenting model by examining Islamic sources. The method adopted is a descriptive-analytical one, utilizing documentary methods and qualitative content analysis to collect data. In terms of purpose, this research is considered a fundamental study.
As per the Islamic teachings, an Islamic parenting model consisting of three main components is identified: 1. Respect as an emotional-spiritual dimension; 2. Discipline as a behavioral dimension; 3. Education as a cognitive dimension. This purposive parenting model is derived considering the topic under discussion (raising righteous children). This type of design is based on the Darling-Stienberg contextual parenting model. In addition to this model, subcategories were also identified for each of these components.
References:
References:
- قرآن کریم.
- نهج‌البلاغه، 1414ق، قم، هجرت.
- آذربایجانی، مسعود و سیدمهدی موسوی‌اصل، 1385، درآمدی بر روان‌شناسی دین، تهران و قم، سمت و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- ابن‌شعبه حرانی، حسنبن علی، 1363، تحف العقول، قم، جامعة مدرسین.
- ابن‌فارس، احمدبن زکریا، 1404ق، معجم مقاییس اللغة، قم، اعلام الاسلامی.
- اعرافی، علیرضا، 1391، فقه تربیتی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- امامی‌راد، احمد و مصطفی محامی، 1393، «بررسی مفهوم ادب و تأدیب و نسبت آنها با تربیت و واژه‌های مرتبط دیگر»، مطالعات فقه تربیتی، سال اول، ش 2، ص ۳۳-۵۸.
- باقری، فریبرز، 1392، «الگوی ارتباط والد ـ فرزند، مدل نظری فرزندپروری بر مبنای هستی‌شناسی و انسان‌شناسی اسلامی»، مطالعات معارف اسلامی و علوم تربیتی، سال اول، ش 1، ص 5ـ38.
- برک، لورا، ۱۳۹۲، روان‌شناسی رشد، ترجمة یحیی سیدمحمدی، تهران، ارسباران.
- بناری، علی‌همت 1385، «در تکاپوی ارائه مفهومی نو از تربیت اسلامی با تأکید بر آیات و روایات»، تربیت اسلامی، سال دوم، ش 3، ص 7ـ40.
- پرچم، اعظم و همکاران، 1391، «مقایسه سبک‌های فرزندپروری بامریند با سبک فرزندپروری مسئولانه در اسلام»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال بیستم، ش 14، ص ۱۱۵-۱۳۸.
- تمیمی آمدی، عبدالواحدبن محمد، 1366، تصنیف غررالحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
- تهانوی، محمدعلی، 1996م، موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون.
- جرجانی، علی‌بن محمد، 1424ق، کتاب التعریفات، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- جوادی آملی، عبدالله، 1377، مبادی اخلاق در قرآن، قم، اسراء.
- جوادی آملی، عبدالله ، ۱۳۸۶، سرچشمه اندیشه، قم، اسراء.
- حرعاملی، محمدبن حسن، 1409ق، وسائل الشیعه، قم، آل البیت.
- خوانساری، آقا جمال محمدبن حسین، 1366، شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم، تهران، دانشگاه تهران.
- دیلمی، حسنبن محمد، 1412ق، ارشاد القلوب الی الصواب، قم، شریف الرضی.
- دینک‌میر، دان، 1389، راهنمای فرزندپروری موفق، ترجمة مجید رئیس‌دانا، تهران، رشد.
- رحیمی، عبدالله و همکاران، 1395، «از خداآگاهی تا خودمهارگری، آزمون یک مدل با کاربرد تحلیل مسیر»، اسلام و پژوهش‌های روان‌شناختی، سال دوم، ش ۶، ص ۶۰-۸۰.
- رفیعی‌هنر، حمید و عباس آینه‌چی، 1394، «رابطه حرمت‌خود با خودمهارگری اسلامی»، اسلام و پژوهش‌های روان‌شناختی، سال اول، ش 1، ص ۱۱۵-۱۲۸.
- سالاری، محمدرضا، 1393، روان‌شناسی اجتماعی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- سرمد، زهره و همکاران، 1388، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، تهران، آگاه.
- سیوطی، جلال‌الدین، 1404ق، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
- شکوهی یکتا، محسن و همکاران، 1385، «مطالعه تطبیقی سبک‌های فرزندپروری»، تربیت اسلامی، سال دوم، ش 3، ص 115ـ140.
- صدوق، محمدبن علی، 1413ق، من لا یحضره الفقیه، قم، جامعة مدرسن.
- طباطبائی، سیدمحمدحسین، 1417ق، المیزان، قم، جامعة مدرسین.
- طبرسی، حسنبن فضل، 1370، مکارم الاخلاق، قم، شریف الرضی.
- طبرسی، فضل‌بن حسن، 1372، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو.
- فتال نیشابوری، محمدبن احمد، 1375، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، قم، رضی.
- فضائلی، احمد، 1391، «گامی برای تبیین مرزهای تربیت و تعلیم»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال نوزدهم، ش 13، ص 113ـ135.
- فضل‌اللهی قمشی، سیف‌الله و منصوره ملکی‌توانا، 1392، «بررسی رابطه دین باوری، عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانشجویان»، مطالعات اسلام و روان شناسی، سال هفتم، ش13، ص47-65.
- فیض کاشانی، ملامحسن، 1406ق، الوافی، اصفهان، کتابخانة امام امیرالمؤمنین على.
- فیومی، احمدبن محمد، 1414ق، المصباح المنیر، قم، هجرت.
- قدسی، علی‌محمد و مرتضی قائمی، 1393، «بررسی تطبیقی سبک‌های فرزندپروری با سبک فرزندپروری امام علی در نامه 31 نهج‌البلاغه»، پژوهشنامه نهج‌البلاغه، سال دوم، ش 8، ص 1ـ20.
- قرائتی، محسن، 1383، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگى درس‌هایى از قرآن.
- کاشانی، ملافتح‌الله، 1336، تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین، تهران، کتابفروشى محمدحسن علمی.
- کلینی، محمدبن یعقوب، 1407ق، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
- کوخایی، آزاد و رمضانعلی رود مقدس، 1395، «بررسی سبک‌های فرزندپروری در منابع اسلامی»، بصیرت و تربیت اسلامی، سال سیزدهم، ش 36، ص ۱۲۹ـ۱۵۰.
- گال، مردیت و همکاران، 1384، روش‌های تحقیق کمّی و کیفی در علوم تربیتی و روان‌شناسی، ترجمة احمدرضا نصر و دیگران، تهران، سمت و دانشگاه شهید بهشتی.
- گلچین کوهی، محمد و مرتضی رضایی صوفی، 1397، «مقایسه تطبیقی سبک‌های فرزندپروری غرب و اسلام براساس حدیث حضرت رسول در تربیت فرزند»، پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت اسلامی، سال بیست و ششم، ش 39، ص ۵۳-۷۳.
- ماسن، پاول، 1368، رشد و شخصیت کودک، ترجمة مهشید یاسایی، تهران، مرکز.
- مجلسی، محمدباقر، 1403ق، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
- ـــــ ، 1404ق، مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرسول، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
- مجلسی، محمدتقی، 1406ق، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، قم، کوشانپور.
- محدث نوری، میرزاحسین، 1408ق، مستدرک الوسایل، قم، مؤسسة آل‌البیت.
- مصباح یزدی، محمدتقی، 1391الف، نظریه حقوقی اسلام، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- ـــــ ، 1391ب، فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- مصطفوی، حسن، 1416ق، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
- مطهری، مرتضی، 1389، اخلاق جنسی در اسلام و غرب، تهران، صدرا.
- مظاهری، حسین، 1388، کاووشی نو در اخلاق اسلامی، مقدمات و کلیات شئون حکمت عملی، ترجمة محمود ابوالقاسمی و حمیدرضا آژیر، تهران، ذکر.
- مکارم شیرازی، ناصر، ۱۳۷۴، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
- مهدوی، محمد، 1392، سبک فرزندپروری با نگاهی به منابع اسلامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، قم، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- نیکخو امیری، ناصر و امین صدوق، 1397، «بررسی جایگاه و کارکرد قاعده کرامت انسان در تربیت»، مطالعات فقه تربیتی، سال پنجم، ش 9، ص 69-84.
- ورام‌بن ابی‌فراس، مسعودبن عیسی، 1410ق، مجموعة ورام، قم، مکتبة فقیه.
- هدایتی، محمد، 1395، مناسبات فقه و اخلاق، تهران، نگاه معاصر.
- یعقوبی، احمدبن ابی‌یعقوب، بی‌تا، تاریخ الیعقوبی، بیروت، دار صادر.
- Baumrind, D, 1991, "The influence of parenting style on adolescent competence and substance use", The Journal of Early Adolescence, N. 11, p. 56-95.
- Coplan, R. J. , Hastings, P. D. , Lagace-Seguin, D. G. , & Moulton, C. E, 2002, "Authoritative and authoritarian mothers' parenting goals, attributions, andemotions across different childrearing contexts", Parenting: Science and Practice, N. 2, p. 1-26.
- Darling, N. , & Steinberg, L, 1993, "Parenting style as context: An integrative model", Psychological Bulletin, N. 113 (3), p. 487-496.
- Darling, Nancy, & Teru Toyokawa, MA, 1997, Construction and Validation of the Parenting Style Inventory II (PSI-II), Department of Human Development and Family Studies The Pennsylvania State University.
- Laxmi, Vijaya, & Manjula Kadapatti, 2012, "Analysis of Parenting Styles and Interpersonal Relationship among Adolescents", International Journal of Scientific and Research Publications, N. 2 (8), p. 2250-3153.
- Matsumoto. D, 2009, The Cambridge Dictionary of Psychology, London, Cambridge University Press.
- Rosli, Noor A, 2014, "Effect of Parenting Styles on Children's Emotional and Behavioral Problems Among Different Ethnicities of Muslim Children in the U. S.", A Dissertation submitted to the Faculty of Education Marquette University In Partial Fulfillment of the Requirements for The Degree of Doctor of Philosophy.
شیوه ارجاع به این مقاله:
RIS
Mendeley
BibTeX
APA
MLA
HARVARD
VANCOUVER
حسینی، محمد حسن، رحیمی، عبداله، سیفی، سیدعلیرضا.(1402) الگوی سه‌بعدی فرزندپروری اسلامی با تأکید بر پرورش فرزند صالح. فصلنامه روان‌شناسی و دین، 16(4)، 77-94 https://doi.org/10.22034/ravanshenasi.2024.2017657
محمد حسن حسینی؛ عبداله رحیمی؛ سیدعلیرضا سیفی."الگوی سه‌بعدی فرزندپروری اسلامی با تأکید بر پرورش فرزند صالح". فصلنامه روان‌شناسی و دین، 16، 4، 1402، 77-94
حسینی، محمد حسن، رحیمی، عبداله، سیفی، سیدعلیرضا.(1402) 'الگوی سه‌بعدی فرزندپروری اسلامی با تأکید بر پرورش فرزند صالح'، فصلنامه روان‌شناسی و دین، 16(4), pp. 77-94
