روان شناسی و دين

محمدرضا احمدی / استادیار گروه روان شناسی، مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)    m.r.ahmadi313@gmail.com
چکیده
هدف پژوهش حاضر شناسایی و تبیین مبانی روش¬شناختی در روان شناسی اسلامی است. بدین منظور به منابع دست اول اسلامی از جمله منابع فلسفی، قرآن و روایات مراجعه شد و داده¬های مربوط به نحوه شناخت، روش¬های شناخت و ابزار شناخت جمع¬آوری گردید. داده¬ها به شیوه تحلیل محتوای کیفی متون، بررسی و با مباحث روان شناختی مقایسه گردید. یافته ها نشان داد اولا سه چارچوب کلی یا پارادایم، پوزیتویستی، هرمنوتیک و انتقادی بر روش شناشی موجود در روان شناسی حاکم است. ثانیا روش پژوهش پذیرفته شده برای کشف واقعیت های روانی در این دوران روش تجربی به طور خاص روش آزمایشگاهی می¬باشد که هر دو از اندیشه¬های بنیادین مادی¬گرایی نسبت انسان و منحصر سازی شناخت به کانال¬های حسی برخاسته اند. لیکن از منایع اسلامی بدست آمد:1) روش بررسی همواره تابع ماهیت موضوع است و امری دلبخواهی نیست، 2) روش¬های کشف واقع متنوعند و روش تجربی تنها نسبت به یک دسته از واقعیت ها بسندگی دارد، 3) روش تجربی قابل اعتماد است و اطمینان عرفی را در پی دارد و در برخی شرایط یقین¬آور است، 4) روش نقلی برای شناخت واقعیت¬های فراحسی و فراعقلی کاربرد دارد و راهی برای کشف واقع است،5) راه شناخت واقعیت¬های غیرمادی مانند ماهیت ارگانیزم انسان عمدتا استدلال عقلی است،6) ابزار نهایی شناخت که بر همه روش ها سیطره دارد عقل است، 7) ارزش¬مداری در انتخاب روش¬ها و تکنیک¬ها حاکم است، 8) چارجوب یا پارادایم حاکم بر روش¬شناسی اسلامی واقع¬گرایی عقلانی است.
کلیدواژه ها: چارچوب نظری( پارادایم)، مبانی روش شناختی، روان شناسی اسلامی، روش شناسی، روش