روان‌شناسی و دین، سال پانزدهم، شماره دوم، پیاپی 58، تابستان 1401، صفحات 161-180

    سازه «امید» در جوان شیعه بر اساس نظریه زمینه‌ای: یک پژوهش کیفی

    نوع مقاله: 
    پژوهشی
    نویسندگان:
    ✍️ مجتبی حافظی / دانشجوی دکتری روان شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه / mhafezi@rihu.ac.ir
    محمد فرهوش / دانشجوی دکتری روان شناسی دانشگاه سمنان / farhoush.mohammad@gmail.com
    محمدرضا بنیانی / دکترای روان شناسی مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) / bonyani.1386@yahoo.com
    سکینه قربانی / کارشناس ارشد روان شناسی تربیتی دانشگاه کاشان / sghorbani687@gmail.com
    چکیده: 
    با توجه به ارائه مؤلفه های تشکیل دهنده سازه «امید» توسط اسنایدر در بافت غیرایرانی ـ اسلامی، هدف این پژوهش ترمیم و تکمیل الگوی «امید» اسنایدر در جوامع شیعی ایرانی براساس نظریه زمینه ای است. با توجه به هدف، رویکرد کیفی و روش نظریه زمینه ای انتخاب شد. بدین منظور 37 جوان شیعه با روش «نمونه گیری هدفمند» و «گلوله برفی» انتخاب و با آنها مصاحبه کیفی نیمه ساختاریافته صورت گرفت و مصاحبه ها تا دستیابی به اشباع داده ها ادامه یافت. یافته های پژوهش نشان می دهد سازه «امید» در جوان شیعه، چهار مؤلفه اصلی و بیست زیرمؤلفه دارد: 1. هدف گذاری الهی و شفاف (هدف زندگی: رضای الهی و سعادت اخروی، توجه به اهمیت و پیامدهای اهداف، تعیین اهداف عینی و شفاف، تعیین اهداف چالشی و واقع بینانه، تعیین اهداف گام به گام، تعیین اهداف گرایشی و ایجابی، فرایندگرایی به جای نتیجه گرایی)؛ 2. انگیزش درونی (احساس نیاز «روان شناختی ـ معنوی»، علاقه به هدف، الگوگیری، سازگاری و انعطاف پذیری)؛ 3. نگرش مثبت (مثبت نگری نسبت به آینده، احساس توانمندی، امید متعالی)؛ 4. تدبیر (مهارت حل مسئله، جلب حمایت اجتماعی، یاری گرفتن از امور الهی، برنامه ریزی، مقابله با موانع، تلاش). سازه «امید» جوان مسلمان شیعه براساس «نظریه زمینه ای»، در مقایسه با سازه «امید» اسنایدر و سازه «امید» براساس منابع اسلامی خلیلیان، اجزای کامل تری دارد. بنابراین نتایج این پژوهش بستر مناسب تری برای تدوین پرسشنامه امید بومی و همچنین تدوین برنامه های آموزش روانی ـ معنوی امید فراهم کرده است.
    Article data in English (انگلیسی)
    Title: 
    The Construct of "Hope" in Shiite Youth Based on Grounded Theory: A Qualitative Research
    Abstract: 
    Considering Snyder's presentation of the constituent components of "hope" construct in non-Iranian-Islamic context, the aim of this research is to restore and complete Snyder's "hope" model in Iranian Shiite communities based on the grounded theory. To this purpose, the qualitative approach and grounded method were chosen. 37 Shia youths were selected by "purposive sampling" and "snowball" methods, and semi-structured qualitative interviews were conducted with them. The interviews continued until data saturation was reached. The findings of the research show that the construct of "hope" in Shiite youth has four main components and twenty sub-components: 1. Divine and clear goal setting (the purpose of life: the pleasure of Allah and happiness in the hereafter, paying attention to the importance and results of goals, setting objective and clear goals, setting challenging and realistic goals, setting goals step by step, setting inclination-oriented and positive goals, process approach rather than product approach); 2. Internal motivation (feeling a "psychological-spiritual" need, interest in the goal, modeling, adaptability and flexibility); 3. Positive attitude (positivity towards the future, feeling empowered, lofty hope); 4. Resourcefulness (problem solving skills, getting social support, getting help from divine issues, planning, dealing with obstacles, effort). Compared with Snyder's "hope" construct and Khaliliyan’s "hope" construct based on Islamic sources, the construct of "hope" in young Shiite Muslims based on "grounded theory" has more complete components. Therefore, the results of this research have provided a more suitable ground for the development of a local hope questionnaire and also for the development of psychological and spiritual training programs on hope.
    شیوه ارجاع به این مقاله: RIS Mendeley BibTeX APA MLA HARVARD VANCOUVER

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    حافظی، مجتبی، فرهوش، محمد، بنیانی، محمدرضا، قربانی، سکینه.(1401) سازه «امید» در جوان شیعه بر اساس نظریه زمینه‌ای: یک پژوهش کیفی. فصلنامه روان‌شناسی و دین، 15(2)، 161-180

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    مجتبی حافظی؛ محمد فرهوش؛ محمدرضا بنیانی؛ سکینه قربانی."سازه «امید» در جوان شیعه بر اساس نظریه زمینه‌ای: یک پژوهش کیفی". فصلنامه روان‌شناسی و دین، 15، 2، 1401، 161-180

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    حافظی، مجتبی، فرهوش، محمد، بنیانی، محمدرضا، قربانی، سکینه.(1401) 'سازه «امید» در جوان شیعه بر اساس نظریه زمینه‌ای: یک پژوهش کیفی'، فصلنامه روان‌شناسی و دین، 15(2), pp. 161-180

    APA | MLA | HARVARD | VANCOUVER

    حافظی، مجتبی، فرهوش، محمد، بنیانی، محمدرضا، قربانی، سکینه. سازه «امید» در جوان شیعه بر اساس نظریه زمینه‌ای: یک پژوهش کیفی. روان‌شناسی و دین، 15, 1401؛ 15(2): 161-180