پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش مثبتاندیشی با تأکید بر آموزههای دینی بر سرمایة روانشناختی و بهزیستی روانشناختی دانشآموزان انجام شد. پژوهش موردمطالعه از نوع نیمهآزمایشی با طرح پیشآزمونـپسآزمون با گروه گواه بود. جامعة آماری شامل تمامی دانشآموزان پسر سال سوم دورة دوم متوسطة شهر خوی در سال تحصیلی 1400ـ1401 بود. بهمنظور انتخاب آزمودنیها، با استفاده از روش نمونهگیری خوشهای، چهل نفر بهصورت تصادفی انتخاب شدند و در دو گروه آزمایش (بیست نفر) و گروه گواه (بیست نفر) جایگزین شدند. برای هر دو گروه، پیشآزمون اجرا شد. برنامة مداخلهای مثبتاندیشی بر مبنای آموزههای دینی به گروه آزمایش بهمدت ده جلسة نود دقیقهای آموزش داده شد. در پایان دورة آموزش، پسآزمون اجرا گردید. برای جمعآوری دادهها در این پژوهش، از پرسشنامة سرمایة روانشناختی (لوتاتز، یوسف و اولیوا، 2007) و پرسشنامة بهزیستی روانشناختی (ریف، 1989) استفاده شد. دادههای پژوهشی با استفاده از روش تحلیل کوواریانس بررسی شد. نتایج تحلیل دادههای این پژوهش نشان داد که آموزش مثبتاندیشی بر مبنای آموزههای دینی توانسته است سرمایة روانشناختی و بهزیستی روانشناختی دانشآموزان را افزایش دهد و افراد مورد مطالعه در گروه آزمایش در مرحلة پسآزمون بهطور معناداری سرمایة روانشناختی و بهزیستی روانشناختی بیشتری داشتند (005/0P
The Efficacy of Teaching Positive Thinking Skills with Emphasis on Religious Teachings on Students' Psychological Capital and Well-being
Abstract:
In their paper, the authors have conducted this research in order to examine the efficacy of positive thinking education with emphasis on religious teachings on students' psychological capital and psychological well-being. The studied project is a semi-experimental pretest-posttest design with control group. The statistical population consisted of all third-grade male students of second course of secondary schools in Khoy city during the academic year 1400-1401.
In order to select subjects, using cluster sampling method, forty participants were randomly selected and assigned to the experimental group (twenty participants) and control group (twenty participants). The pre-test was performed for both groups. A positive thinking intervention program based on religious teachings was conducted for the experimental group consisting of ten priods of 90 minute sessions. At the end of the training course, a post-test was conducted. For data collection, a psychological capital questionnaire (Lutatz, Yousef and Oliva, 2007) and a psychological well-being questionnaire (Reif, 1989) were used.
The research data was examined using covariance analysis method. The results of data analysis revealed that positive thinking training based on religious teachings helped increase the psychological capital and psychological well-being of students, and the participants in the experimental group had significantly higher psychological capital and psychological well-being scores in the posttest phase (p < 0.05). In general, the findings confirm the usefulness and efficacy of positive thinking education based on religious teachings in enhancing students' psychological capital and psychological well-being.
اخگر، مسعود و معصومه خلیلی، 1399، «اثربخشی آموزش مهارتهای مثبتاندیشی با تأکید بر آموزههای دینی بر بهزیستی روانشناختی و کنترل خشم در دانشآموزان»، در: اولین همایش ملی روانشناسی بالینی کودک و نوجوان، اردبیل.
افرازیزاده، سیدفیضالله، 1396، بهزیستی روانشناختی ـ با تأکید بر عزتنفس و باورهای فراشناخت، تهران، نارون.
برک، لورا، 1401، روانشناسی رشد، ترجمة یحیی سیدمحمدی، تهران، ارسباران.
پدرام، احمد، 1400، بلوغ و نوجوانی، اصفهان، ترانه پدرام.
جباری، مهسا و همکاران، 1393، «اثربخشی مداخله مثبتنگر گروهی در کاهش نشانههای افسردگی و اضطراب و افزایش میزان رضایت از زندگی دختران نوجوان»، روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، ش ۲۰ (۴)، ص ۲۸۷ـ۲۹۶.
جمشیدی سولکلو، بهنام و همکاران، 1393، «رابطه دینداری و تابآوری در دانشآموزان راهنمایی و دبیرستان شهر شیراز»، اندیشههای نوین تربیتی، ش 10 (1)، ص 141ـ161.
حسین ثابت، فریده و همکاران، 1393، «اثربخشی آموزش مبتنی بر روانشناسی مثبتنگر بر تابآوری و کنترل خشم در دانشآموزان دختر دوره متوسطه شهر یزد»، پژوهشهای مشاوره، ش ۱۳ (۵۲)، ص 5ـ23.
خانجانی، مهدی و همکاران، 1394، «اثربخشی برنامه تابآوری پنسیلوانیا بر کاهش علائم افسردگی، اضطراب، استرس و نگرشهای ناکارآمد و افزایش خوشبینی در دانشجویان»، روانشناسی کاربردی، ش 9 (1)، ص 19ـ35.
خدایاریفرد، محمد و همکاران، 1393، «مقیاس مثبتنگری ایرانیان: ساخت و استانداردسازی»، پژوهشهای کاربردی روا نشناختی، ش 5 (4)، ص 72ـ99.
درگاهی، شهریار و همکاران، 1394، «تأثیر آموزش مهارت مثبتاندیشی بر بهزیستی روانشناختی و کیفیت رابطه زناشویی ادراکشده زنان نابارور»، پژوهشنامه روانشناسی مثبت، ش 1 (3)، ص 45ـ85.
دهقاننژاد، سمانه و همکاران، 1396، «اثربخشی آموزش مهارتهای مثبتاندیشی بر سازگاری اجتماعی و سرمایة روانشناختی دختران نوجوان ناسازگار»، روانشناسی مدرسه و آموزشگاه، ش 1 (6)، ص 48ـ56.
ذوقی پایدار، محمدرضا و همکاران، 1395، «رابطه میزان عمل به باورهای دینی با تابآوری و خوشبینی در دانشجویان دانشگاه بوعلی سینا»، روانشناسی و دین، ش 9 (2)، ص 85ـ96.
رشیدزاده، عبدالله و همکاران، 1397، «تأثیر آموزش مهارتهای مثبتاندیشی با تکیه بر منابع معنوی و اعتقادات اسلامی در تابآوری و بهزیستی روانشناختی مادران دارای فرزند اوتیسم»، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، ش 7 (2)، ص 59ـ86.
رعیت ابراهیمزاده، معصومه، 1393، بررسی برنامه مداخلة مثبتاندیشی بر سلامت روان و باورهای غیرمنطقی نوجوانان بزهکار، پایاننامه کارشناسی ارشد روانشناسی، تهران، دانشگاه تهران.
سلیگمن، مارتین، 1399، شادمانی درونی: روانشناسی مثبتگرا در خدمت خشنودی پایدار، ترجمة مصطفی تبریزی و دیگران، تهران، دانژه.
سلیگمن، مارتین، 1400، شکوفایی روانشناسی مثبتگرا (درک جدیدی از نظریه شادکامی و بهزیستی)، ترجمة امیر کامکار و دیگران، تهران، روان.
شفیعآبادی، عبدالله و غلامرضا ناصری، 1400، نظریههای مشاوره و رواندرمانی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
عبادی، ندا و علینقی فقیهی، 1389، «بررسی اثربخشی آموزش مثبتنگری در افزایش امید به زندگی زنان بدون همسر شهر اهواز؛ با تأکید بر قرآن»، روانشناسی و دین، ش 3 (2)، ص 61ـ74.
فرنام، علی و محمد حمیدی، 1394، «اثربخشی آموزش مثبتنگری در افزایش کیفیت زندگی با تأکید بر قرآن و آموزههای اسلامی»، فرهنگ مشاوره و رواندرمانی، ش 6 (22)، ص 61ـ85.
فولادچنگ، محبوبه و زهرا مرحمتی، 1396، «اثربخشی آموزش مهارتهای زندگی از منظر اسلام و روانشناسی بر بهزیستی روانشناختی»، مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، ش ۲ (۲)، ص 91ـ112.
کار، آلان، 1399، روانشناسی مثبت، علم شادمانی و نیرومندی انسانها، ترجمة حسن پاشا شریفی و دیگران، تهران، رشد.
کردمیرزا نیکوزاده، عزتالله، 1390، «مقایسه اثربخشی برنامه مداخله مبتنی بر روانشناسی مثبتنگر و گروهدرمانی آدلری در ارتقای تابآوری افراد وابسته به مواد»، فرهنگ مشاوره و رواندرمانی، ش 2 (5)، ص 1ـ27.
کیخا، سارا و فرهاد کهرازئی، 1396، «پیشبینی تابآوری و شادکامی معلمان مدارس استثنایی براساس دینداری در کار»، مطالعات ناتوانی، ش 7، ص 1ـ7.
کلینى، محمدبن یعقوب، 1397، الکافى، چ چهارم، قم، دارالحدیث.
محمدی اشتهاردی، محمد، 1383، «صبر و مقاومت در سیره پیشوایان»، پاسدار اسلام، ش 274، ص 29ـ31.
مصباح، مجتبی، 1393، سلامت معنوی از دیدگاه اسلام (مفاهیم، شاخصها، مبانی)، تهران، حقوقی.
مقتدر، لیلا، 1396، «رابطه باورهای مذهبی و راهبردهای رویارویی با استرس در تابآوری روانی و رضایتمندی زناشویی همسران جانباز»، مجله دانشگاه علوم پزشکی گیلان، ش 26 (103)، ص 37ـ45.
نادی راوندی، مریم و فریبرز صدیقی ارفعی، 1394، «نقش مذهب و معنویت در ارتقاء تابآوری و سلامت روان»، در: اولین همایش ملی اسلام و سلامت روان، بندرعباس.
نریمانی، محمد و همکاران، 1393، «مقایسة سرمایة روانشناختی و سبکهای عاطفی در بین دانشآموزان پسر با و بدون ناتوانی یادگیری»، ناتوانیهای یادگیری، ش 4 (1)، ص 100ـ118.
نعیمی، ابراهیم و همکاران، 1395، «اثربخشی آموزش مهارتهای مثبتاندیشی با تأکید بر آموزههای دینی بر تابآوری و رغبتهای شغلی دانشآموزان»، فرهنگ مشاوره و روان درمانی، ش 7 (28)، ص 1ـ26.
هاشمی نصرتآباد، تورج و همکاران، 1391، «نقش روانشناختی در بهزیستی روانی با توجه به اثرات تعدیلی سرمایه اجتماعی»، پژوهشهای روانشناسی اجتماعی، ش ۴، ص 123ـ144.
یکانیزاد، امیر و همکاران، 1397، «اثربخشی آموزش مهارتهای مثبتاندیشی بر سرمایة روانشناختی و شاد زیستی دانشآموزان»، سلامت روان کودک، ش ۵ (۴)، ص 135ـ147.
Abdel-Khalek, AM, 2019, Religiosity and subjective wellbeing in the Arab context, Cambridge Scholars Publishing.
Abu-Raiya, H., Pargament, K. I., Krause, N., & Ironson, G., 2015, "Robust links between religious/spiritual struggles, psychological distress, and well-being in a national sample of American adults", American Journal of Orthopsychiatry, N. 85 (6), p. 565–575.
Ahmady, M., 2014, "The impact of religion-based communication skills on the improvement of self-esteem and mental health among students", Journal of Zanjan University of Medical Sciences, N. 22 (90), p. 13-22.
Black, J., & Reylons, W. M., 2013, "Examining the relationshpe rfectionism, depressin, and optimism: Testing for mediation and moderation", Personality and Individual Differenes, N. 54 (3), p. 426-431.
Erez, A., & judge, T., 2001, "Relationship of core self-evaluation to goal setting, Motivatoin, and performance", J Appl psychology, N. 86 (6), p. 1270-1279.
Fenelon, A., & Danielsen, S., 2016, "Leaving my religion: Understanding the relationship between religious disaffiliation, health, and well-Being", Social Science Research, N. 57, p. 49-62.
Fitzpatrick, K. M., 2018, "Circumstances, religiosity/spirituality, resources, and mental health outcomes among homeless adults in northwest Arkansas", Psychology of Religion and Spirituality, N. 10 (2), p. 195–202.
Forgeard, M. J. C., & Seligman, M. E. P, 2012, "Seeing the glass half full: A review of the causes and conseqences of optimism", partiques psychologiqes, N. 2, p. 107-120.
Garssen, B., Visser, A., & de Jager Meezenbroek, E, 2016, "Examining whether spirituality predicts subjective well-being: How to avoid tautology", Psychology of Religion and Spirituality, N. 8 (2), p. 141–148.
Judge, T., & Bono, j, 2001, "Relationship of core self evaluation traits-self- esteem, generalized self-efficacy, locus of control, and emotional stability with job satisfaction and job performance: A meta-analysis", Journal of Appl Psychol; N. 86, p. 80-92.
Luthans, F., luthans, k., & luthans, B. C., 2004, "Positive psychological capital: Going bgehond human and social capital", bus horiz, N. 47 (1), p. 45-50.
Luthans, F., Youssef, A., & Avolio, B., 2007, Psychological capital: developing the human competitive edge, Oxford, England, Oxford University Press.
Marais, G. A., Shankland, R., Haag, P., Fiault, R., & Juniper, B, 2018, "A survey and a positive psychology intervention on French phd student well-being", International Journal of Doctoral Studies, N. 13, p. 109-138.
Meyer, P. S., Johnson, D. P., Parks, A. C., Iwanski, C. & Penn, D. L., 2012, "Positive living: A pilot study of group positive psychotherapy for people with schizophrenia", The Journal of Positive Psychology: Dedicated to furthering research and promoting good practice, N. 7 (3), p. 239-248.
Nel, L., 2011, The psychofertological experiences of master s degree stuents in professional psychology programms, An interpretative phenomenological analysis [PhD. dissertation], Bloemfontein, University of The Free State.
Orejudo, S., Puyuelo, M., Fernandez-turrado, T., & Ramos, T., 2012, "Optimism in adolescence: A cross-sectional study of the infiuence of family and peer group variables on junior high school students", personality and individual differces, N. 52 (7), p. 812-817.
Rashid, T., & Seligman, M. E. P., 2013, Positive psychotherapy: A treatment manual, New York, Oxford University Press.
Rashid, T., 2008, "Positive Psychotherapy", in Lopez, S. J. (ed), Positive psychology: Exploring the best in people, Westport, CT, Greenwood Publishing Company.
Ryff, C. D., & Singer, B. H., 2006, "Best news yet on the six-factor model of well- being", Social science Research, N. 35, p. 1103-1119.
Ryff, C. D., 1989, "Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological wellbeing", Journal of Personality and Social Psychology, N. 57 (6), p. 1069-1081.
Selgiman, M. E. P., 2011, Flourish: Avisionary new underestanding of happiness and well- Being, New York, Free Press.
Welsh, M., Parke, RD., Widaman, K., & O’Neil, R., 2001, "Linkages between children’s social and academic competence: a longitudinal analysis", J Sch Psychol, N. 39 (6), p. 463–482.
Wong, S. S., 2012, "Negetive thinking versus positive thinking in a singaporean student sample: relationships with psychological well being and psychological maladjustment", Learning and Individual Differnces, N. 22 (1), p. 76-82.
یکانی زاد، امیر، سلیمان نژاد، اکبر، حاجی زاده، نوریه.(1402) 'اثربخشی آموزش مهارتهای مثبتاندیشی با تأکید بر آموزههای دینی بر سرمایة روانشناختی و بهزیستی روانشناختی دانشآموزان'، فصلنامه روانشناسی و دین، 16(4), pp. 95-112