روان شناسی و دين

اندیشه‌های روان‌شناسانه، همانند دیگر اندیشه‌ها بر مبانی استوارند. در این میان، مبانی معرفت‌شناختی، اهمیتی مضاعف دارد. هدف این تحقیق، بررسی یکی از مهم‌ترین مصادیقِ این مبانی، یعنی مبنای امکان شناخت واقع در اندیشة کارل راجرز است. این پژوهش که با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع روان‌شناسی و معرفت‌شناسی سامان یافته است، پس از تحلیل مبنای امکان شناخت واقع از نگاه راجرز، با رویکردی انتقادی به بررسی لوازم این دیدگاه پرداخته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد انحصارگرایی راجرز در باب منابع معرفت، او را به پاسخ سلبی به پرسش از امکان شناخت واقع کشانده است. پدیدارگراییِ او در حوزة روان‌شناسی، به لحاظ منطقی، لوازمی مانند نسبیت‌گراییِ معرفت‌شناختی و به دنبال آن، شکاکیت در معرفت و عدم امکان تعلیم و تعلم واقعی را در پی دارد. در حالی که بر اساس دیدگاه برگزیده، با تکیه بر علم حضوری به‌عنوان سنگ بنای شناخت، و صعود معرفتی از آن به بدیهیات، و سپس، گزاره‌های نظری یقینی، و ابتنای دیگر گزاره‌های یقینی بر آن‌ها در کنار در نظر گرفتن احتمال معرفت‌شناختیِ گزاره‌های غیر یقینی، دسترسی به واقع به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم برای انسان امکان‌پذیر است. در این مقاله، پاسخ حلیِ مزبور، در کنارِ پاسخ‌هایی نقضی به دیدگاه راجرز تبیین شده است.